Thoái hóa cột sống (THCS) là một bệnh rất phổ biến, gặp cả ởnam và nữ giới, nhưng đặc biệt hay gặp ở những người cao tuổi. Là tổn thương mạntính dạng thoái hóa của các thân đốt sống và đĩa đệm nằm giữa các đốt sống cùngcác dây chằng cột sống. Nếu để lâu không được chú ý điều trị có thể để lại cácbiến chứng đáng tiếc như đau, yếu, tê bì tứ chi, teo cơ, đi lại khó khăn hoặcliệt các chi không vận động được.
Tình trạng cột sống và tiến trình thoái hóa.
Đoạn cột sống hay bị thoái hóa nhất là cột sống cổ và cột sốngthắt lưng - là những vùng linh hoạt nhất của cột sống, nhưng hay phải chịu tảitrọng và phải hoạt động nhiều nhất. Đĩa đệm nằm giữa hai thân đốt sống bị tổnthương đầu tiên. Từ độ tuổi ngoài 30, đĩa đệm bắt đầu bị thoái hóa, nhân nhàysẽ bị mất nước, vòng sợi bao quanh nhân nhày bị rách, đĩa đệm bị thoát vị, xẹpxuống, có thể thoát vị ra phía sau thân đốt sống, gây chèn ép thần kinh, gây đauvà ảnh hưởng nghiêm trọng đến đi lại cũng như sinh hoạt hàng ngày của người bệnh.Mâm đốt sống bị xơ, rìa mâm sống mọc ra các gai xương. Cơ cạnh cột sống cũng bịco cứng, dây chằng cạnh cột sống cũng bị co kéo quá mức, làm cho cột sống bị biếndạng, thường bị vẹo về một phía.
Nguyên nhân THCS
Nguyên nhân chính THCS là do tuổi tác; ngoài ra còn do chấnthương như sau ngã, tai nạn và do nghề nghiệp phải sử dụng nhiều cột sống nhưmang vác, bưng bê, nhấc xách các đồ vật; do thiếu dinh dưỡng hoặc một số bệnh cộtsống mắc phải như viêm đốt sống đĩa đệm, đau thần kinh tọa, dị dạng cột sống...Ngoài ra, những người bị béo phì, đái tháo đường, suy giáp, cường cận giáp,gút cũng dễ mắc THCS sớm. Một số yếu tốkhiến quá trình thoái hóa khớp xảy ra nhanh hơn là di truyền (bố mẹ có người bịthoái hóa khớp); dinh dưỡng (ăn uống không chất dinh dưỡng để xây dựng khung xươngkhớp hoàn chỉnh); lao động nặng nhọc từ bé, mang vác vật nặng, tập các loại thểthao nặng làm tăng tải trọng lên khớp và làm cho khớp bị thoái hóa sớm; ít vận độngkéo dài như đứng quá lâu, ngồi quá nhiều hoặc luôn phải làm việc ở một tư thếgò bó cũng là yếu tố nguy cơ gây THCS.
Biểu hiện của THCS
Đối với thoái hóa cột sống thắt lưng, có 3 thể lâm sàng tùythuộc vào mức độ tổn thương của đĩa đệm:
Thể thứ nhất là đau lưng cấp tính. Đau xuất hiện sau một độngtác mạnh, đột ngột và trái tư thế. Bệnh nhân có tư thế chống đau như lom khom,vẹo cột sống. Đau có thể khỏi dần sau 1 - 2 tuần.
Thể thứ hai là đau thắt lưng mạn tính, thường đau âm ỉ vùngthắt lưng, hay bị tái phát do đĩa đệm thoái hóa nhiều, sức đàn hồi của đĩa đệmkém, giảm khả năng chịu lực, có phần lồi ra phía sau kích thích các nhánh thầnkinh.
Thể thứ ba là đau thắt lưng kết hợp với đau thần kinh tọa mộthay hai bên. Người bệnh đau cột sống thắt lưng, lan xuống mông, mặt sau ngoài đùi,khoeo, cẳng chân, có thể lan xuống tận gót chân hay các ngón chân. Nếu bị thoáihóa cột sống cổ thì đau chủ yếu ở vùng cổ gáy. Đau có thể lan lên phía sau đầuhay thậm chí đau phía hốc mắt (bệnh nhân có thể thấy nuốt khó, thường được haychẩn đoán nhầm là loạn cảm họng). Khi có dấu hiệu chèn ép rễ thần kinh cánh taythì thấy đau cột sống cổ lan xuống vai, tay. Nếu để lâu không được chú ý điềutrị có thể để lại các biến chứng đáng tiếc như đau, yếu, tê bì, teo cơ tay, dotổn thương các rễ thần kinh cổ chi phối cánh tay. Một số bệnh nhân có thể bị liệtkhi bị chèn ép tủy cổ. Cảm giác khó chịu khiến bệnh nhân mất ăn mất ngủ, gầysút và có tâm lý buồn chán, ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và công việc.
Cần làm gì khi bị THCS?
Khi đau thắt lưng cấp, bệnh nhân cần nằm nghỉ tại giườngtrong vài ngày, dùng các thuốc giảm đau như paracetamol, thuốc kháng viêm non -steroid như ibuprofen, celebrex, thuốc tăng cường sụn khớp như glucosaminsulfat... (uống thuốc sau khi ăn và uống với nhiều nước để tránh tác dụng phụtrên đường tiêu hóa). Có thể xoa bóp, bấm huyệt nhẹ nhàng vùng cột sống bị tổnthương kết hợp vật lý trị liệu như đắpparaffin, hồng ngoại, túi chườm... Khi đi lại, cần sử dụng dụng cụ hỗ trợ như gậy,khung chống, đai lưng. Khi đau nhiều mà chưa có điều kiện đi khám bác sĩ thìnên nghỉ ngơi tại giường, hạn chế vận động nặng, xoa bóp, dùng kem bôi thuốc khángviêm non-steroid hoặc uống thuốc giảm đau như paracetamol. Khi cơn đau đã giảm,có thể tập thể dục nhẹ nhàng. Khi đi khám bác sĩ và đã có chỉ định điều trị thìnên kiên trì và chịu khó uống thuốc. Người bệnh cần xác định đây là bệnh mạntính và phải điều trị lâu dài.
Hạn chế các hậu quả của bệnh THCS
Cần phòng bệnh THCS ngay từ khi còn nhỏ. Ăn nhiều thức ăngiàu các chất chống oxy hóa như vitamin C và E có nhiều trong các loại rau, quả.Người cao tuổi nên uống bổ sung vitamin D và canxi hằng ngày để cột sống chắckhỏe. Luôn giữ tư thế đúng ngay cả khi nằm ngủ, ngồi, đứng. Tập thể dục thườngxuyên giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, giúp cho sụn khớp phát triển. Để dựphòng THCS thắt lưng, có thể tập một số động tác các cơ vùng thắt lưng như tậpnghiêng xương chậu, tập cơ bụng, tập khối cơ cạnh sống. Có thể đi bộ, tập tháicực quyền, khi ngủ không nên kê gối quá cao. Khi đã bị thoái hóa cột sống thì tốtnhất là tuân thủ các chế độ điều trị do bác sĩ chuyên khoa thăm khám và chỉ định.
PGS.TS.BS. Nguyễn Vĩnh Ngọc
(Khoa Khớp - Bệnh viện Bạch Mai)
Theo suckhoedoisong.vn