Nuốt khó là một tình trạng cần được báo động ở mọi lứa tuổi nhưng đáng lo nhất là ở người trưởng thành, đặc biệt là người cao tuổi (NCT). Đây là biểu hiện của nhiều bệnh, trong đó có trọng bệnh, nhất là khi nuốt khó kéo dài, thường xuyên, liên tục.
Một trường hợp ung thư thực quản được đặt stent để chống tắc hẹp
Nuốt khó là một tình trạngcần được báo động ở mọi lứa tuổi nhưng đáng lo nhất là ở người trưởng thành,đặc biệt là người cao tuổi (NCT). Đây là biểu hiện của nhiều bệnh, trong đó cótrọng bệnh, nhất là khi nuốt khó kéo dài, thường xuyên, liên tục.
Nguyên nhân nuốt khó
Người ta ước tính ở tuổingoài 50 ít nhất trong 1 tuần có 1 lần nuốt khó, chiếm khoảng 35%. Bình thường đườngkính của thực quản của người có thể giãn rộng tới 4cm để cho thức ăn và nướcuống đi qua, mỗi khi đường kính đó nhỏ hơn 1,5cm thường xuyên xảy ra sẽ gây khókhăn cho việc ăn uống và đau, rát.
Có rất nhiều nguyên nhân gâynên nuốt khó, nhưng người ta thấy càng lớn tuổi thì hiện tượng nuốt khó càng tănglên. Trong cuộc sống thường ngày có một số người nuốt khó do thói quen ăn, uốngquá nhanh, nhai không kỹ hoặc một số trẻ sơ sinh có hiện tượng trớ, nôn do nuốtkhó bởi đặc điểm sinh lý của trẻ chưa hoàn thiện, nhất là hệ thần kinh, trongđó có thần kinh điều tiết sự co bóp của thực quản. Tuy vậy, theo thời gian cáchiện tượng đó sẽ hết dần. Ở trẻ em khi thấy trẻ nuốt khó, đau, khóc thét thìnên nghĩ là vùng họng, thực quản của trẻ có vấn đề, thông thường hay gặp nhấtlà trẻ hóc xương hoặc nuốt vật lạ vào họng, thực quản. Với người trưởng thành,đặc biệt là NCT thì phải hết sức cảnh giác với hiện tượng nuốt khó bởi vì córất nhiều nguyên nhân, trong đó đáng sợ nhất là bệnh ác tính. Bệnh gặp nhiềunhất là ở trong lòng thực quản như rối loạn co bóp thực quản, xơ cứng bì. Xơcứng bì là bệnh hệ thống gây tổn thương nhiều cơ quan trong đó có xơ cứng da vàcác cơ quan như thực quản làm giảm cơ co thắt thực quản. Một số bệnh như bỏngthực quản (có thể mưng mủ, nhiễm trùng), trào ngược dạ dày thực quản (sau đó làsẹo thực quản), polyp thực quản, u thực quản, sa thực quản, nhưng nguy hiểm nhấtlà ung thư thực quản gây nuốt khó liên tục, thường xuyên. Ung thư thực quản làmột bệnh hay gặp ở nước ta, đặc biệt ở nam giới trên 40 tuổi. Đây là một bệnh ởgiai đoạn đầu không cẩn thận sẽ dễ nhầm với một số bệnh khác (bệnh trào ngượcdạ dạy dày thực quản, bệnh dạ dày- tá tràng, bệnh về tim mạch, bệnh đau thầnkinh liên sườn) vì người bệnh đau sau xương ức, nuốt khó hoặc nghẹn, sau đónuốt khó liên tục, thường xuyên và nuốt đau hoặc nôn.
Ở xung quanh thực quản cũng gặpnhiều trường hợp chèn ép thực quản gây khó nuốt như ung thư hạ họng, suy tim, utrung thất, bệnh về đốt sống cổ (xương tăng sinh ở cạnh trước sống cổ đè épthực quản)… Một số bệnh về cơ quan khác của đường hô hấp trên như họng, hầu,vòm hầu, viêm amidan hoặc bệnh của đường tiêu hóa như tâm vị không giãn, khối utâm vị hoặc một số cơ quan khác trong ổ bụng thoát vị qua cơ hoành cũng gây nên nuốt khó.
Ngoài ra, ở NCT nuốt khó còncó thể do một số bệnh tổn thương hệ thần kinh như bệnh Parkinson, đột quỵ não(tai biến mạch máu não gây liệt). Nuốt khó đôi khi không có tổn thương thực thể mà chỉ có cảm giác nuốt vướng một vật gì ở họng lúc có, lúc không (không thườngxuyên) cũng có thể là do viêm amidan mạn tính hoặc do tác động của các stress hoặc bệnh tâm thần.
Để xác định nguyên nhân gâynuốt khó thì cần được khám bệnh một cách tỉ mỉ và tiến hành một số xét nghiệm cậnlâm sàng cần thiết. Ở các cơ sở y tế có đủ điều kiện thì sẽ chụp thực quản có thuốccản quang hoặc nội soi thực quản. Nội soi thực quản có nhiều ích lợi, ngoàiviệc chẩn đoán xác định nguyên nhân gây nuốt khó thì ở một số cơ sở y tế cókinh nghiệm có thể phẫu thuật cắt khối u, polyp qua nội soi. Hoặc trong cáctrường hợp nuốt khó do hẹp thực quản (sẹo thực quản do hậu quả của bỏng, trào ngược dạ dày thực quản) thì có thể nong thực quản qua nội soi.
Biện pháp khắc phục
Do nuốt khó, nhất là nuốt khókéo dài làm cho người bệnh không ăn uống được hoặc ăn uống không đủ lượng sẽ xuất hiện một số biến chứng như suy dinh dưỡng, rối loạn nước và chất điện giải.Trong một số trường hợp nuốt khó chưa xác định được nguyên nhân làm cho người bệnh lo lắng, suy sụp tinh thần ảnh hưởng lớn đến cuộc sống và ảnh hưởng đến sức laođộng. Một số trường hợp bị ung thư thực quản nếu không phát hiện sớm để chữa trị thì bệnh tiến triển nhanh và có thể gây tử vong.
Với trẻ em cần hết sức thận trọngkhông để trẻ hóc xương hoặc nuốt các vật cứng vào họng (các loại đồ chơi), nếu xảy ra cần cho trẻ đi khám ngay tốt nhất là khám chuyên khoa tai mũi họng đểgiải quyết cấp cứu kịp thời không để thực quản bị tổn thương, nhiễm trùng, mưng mủ gây nuốt khó cho trẻ. Với người trưởng thành khi thấy nuốt khó cần đi khám bệnh ngay, nhất là nuốt khó kéo dài nhiều ngày, nhiều tuần, nhiều tháng thì càngcần được khám bệnh để xác định nguyên nhân. Trong các trường hợp này, cần khám ở chuyên khoa tai mũi họng hoặc khám chuyên khoa tiêu hóa hoặc chuyên khoa ungthư. Tại các chuyên khoa này, nếu chưa tìm ra nguyên nhân thì sẽ được gửi khám các chuyên khoa khác có liên quan đến bệnh nuốt khó như chuyên khoa xương khớp,thần kinh, tâm thần. Khi được xác định nguyên nhân thì đa số được điều trị nộikhoa (dùng thuốc) như: viêm thực quản, trào ngược dạ dày thực quản, tai biếnmạch mãu não, thoái hóa cột sống, tâm thần, stress. Một số nuốt khó do khối uchèn ép sẽ được phẫu thuật (điều trị ngoại khoa). Các trường hợp do ung thư sẽđược điều trị tích cực tùy theo bệnh và mức độ nặng, nhẹ của bệnh (phẫu thuật,tia xạ, dùng hóa chất…). Điều quan trọng là người bệnh không được chủ quan, xemthường để đến khi bệnh nặng mới đi điều trị.
PGS.TS. BÙI KHẮC HẬU
Theo suckhoedoisong.vn