Bệnh Alzheimer là nguyên nhân thường gặp nhất (chiếm khoảng 60-70%) của hội chứng sa sút trí tuệ. Người mắc bệnh Alzheimer trung bình ở độ tuổi trên 60, tuy nhiên, hiện nay, với sự hiểu biết về bệnh và sự phát triển của các phương pháp chẩn đoán hiện đại đã phát hiện không ít ca bệnh chỉ mới 40-50 tuổi.
Bệnh Alzheimer ngày càng gia tăng và đang là gánh nặng bệnh tật trên thế giới.
Bệnh Alzheimer là nguyên nhân thường gặp nhất (chiếm khoảng 60-70%) của hội chứng sa sút trí tuệ. Người mắc bệnh Alzheimer trung bình ở độ tuổi trên 60, tuy nhiên, hiện nay, với sự hiểu biết về bệnh và sự phát triển của các phương pháp chẩn đoán hiện đại đã phát hiện không ít ca bệnh chỉ mới 40-50 tuổi.
Trung bình người mắc bệnhAlzheimer tử vong sau 8 -10 năm. Cho đến nay, quá trình tiến triển của bệnh Alzheimer là không thể đảo ngược và không có cách chữa trị hết hoàn toàn. Tuy nhiên, người ta đã có thể làm chậm tiến trình của căn bệnh này.
Triệu chứng của bệnh Alzheimer
Để xác định người mắc bệnhAlzheimer, có thể dựa vào các triệu chứng mà trong đó giảm hay mất trí nhớ là quan trọng nhất, thường gặp ngay từ đầu hay có thể xuất hiện sau các triệu chứng khác như loạn thần, rối loạn hành vi tác phong. Ở giai đoạn phát bệnh, triệu chứng của bệnh Alzheimer rõ rệt hơn, cụ thể người bệnh gặp phải các vấn đề:
Giảm và mất trí nhớ: Là triệu chứng xuất hiện đầu tiên, rất sớm và là biểu hiện quan trọng nhất. Giảm và mất trí nhớ ngày càng nặng và có xu hướng không hồi phục. Bệnh nhân thường quên những sự việc mới xảy ra, quên tên của người thân hay những sự kiện lớn trong gia đình. Họ phải thường xuyên ghi chép lặt vặt để ghi nhớ, tìm mọi cách để phủ nhận sự quên của mình, hoặc phải gọi điện cho người thân nhiều lần, nhầm lẫn vị trí các đồ vật trong nhà, quên đường về...
Rối loạn ngôn ngữ: Người bệnh khó tìm từ để biểu đạt ý muốn nói, phát âm khó khăn, nói không trôi chảy. Theo thời gian, họ bị mất khả năng ngôn ngữ, thậm chí không hiểu cả điều mình nói.
Rối loạn thực hiện động tá chàng ngày: Không thực hiện được các công việc là thói quen hàng ngày như gọi điện thoại, nấu cơm, hay tắm, rửa, thay quần áo…
Rối loạn chức năng nhận thức: Người bệnh bị mất khả năng định hướng không gian, thời gian, mất khả năng tính toán đơn giản, đánh giá…
Trầm cảm: Cũng là dấu hiệu thường gặp ở bệnh nhân bị mắc bệnh Alzheimer. Các triệu chứng trầm cảm xuất hiện sớm, nhưng không ổn định, có lúc bệnh nhân có ý định tự sát nhưng sau đó lại xuất hiện khoái cảm.
Các triệu chứng loạn thần: Chiếm khoảng 10-30% bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer. Chứng loạn thần khiến bệnh nhân gặp hoang tưởng bị hại, ảo thị giác với các hình ảnh kỳ quái.
Các yếu tố làm tăng nguy cơmắc bệnh Alzheimer
Cho đến nay, các nhà khoa học xác định rằng, bệnh Alzheimer do nhiều yếu tố kết hợp gây nên, trong đó tuổi làyếu tố quan trọng nhất. Ở người ngoài 65 tuổi, tần suất mắc bệnh tăng gần gấp đôi mỗi 5 năm.
Yếu tố quan trọng thứ hai là di truyền. Các thống kê cho thấy, 40% bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer có tiền sử trong gia đình có người bị bệnh. Trong các trường hợp sinh đôi, những người sinh đôi cùng trứng có tỉ lệ bị bệnh cao hơn những người sinh đôi khác trứng với tỷ lệ 43% so với 8%.
Ngoài ra, các yếu tố nguy cơ khác của bệnh Alzheimer bao gồm giới tính, học vấn và chấn thương đầu… Ở những người có bệnh tăng huyết áp động mạch, tai biến mạch máu não, tăng cholesterolmáu, đái tháo đường… có thể tăng nguy cơ bị bệnh Alzheimer.
Gốc tự do gây tổn thương thần kinh
Về cơ chế y học, tế bào thần kinh bị chết hoặc rối loạn chức năng làm thay đổi trí nhớ, hoạt động và khả năng tư duy của người bệnh. Gốc tự do đến nay được xem là tác nhân quan trọng của quá trình sinh bệnh Alzheimer, chúng phá hủy tế bào thần kinh và làm tổn hại nhu mô trên toàn bộ não, thúc đẩy hình thành các búi tơ thần kinh (neurofilamen) và các mảng lão hóa (β-Amyloide). Đây là các protein bất thường lắng đọng trong não của người mắc bệnh Alzheimer. Những tế bào thần kinh bị tổn thương đầu tiên thường nằm trong vùng não có liên quan đến việc hình thành ký ức mới. Vì vậy, người bệnh ở giai đoạn đầu thường quên những thông tin, sự kiện vừa mới xảy ra.
Khi tế bào thần kinh trongvùng não khác bị ảnh hưởng, mỗi người sẽ có những khó khăn khác nhau. Ví dụ, giảm trí nhớ làm ảnh hưởng đến đời sống hằng ngày, khó lên kế hoạch hoặc xử lý các vấn đề, khó hoàn thành những công việc quan trọng ở nhà, hay ở cơ quan, khó khăn về chọn từ ngữ trong nói hoặc viết, thay đổi tính tình, tâm trạng, hành vi tác phong…
Chăm sóc và điều trị bệnhnhân mắc bệnh Alzheimer
Bệnh Alzheimer dần dần sẽ làm cho người bệnh mất khả năng tự phục vụ và chăm sóc bản thân, vì thế họ phải được theo dõi, chăm sóc chặt chẽ và cần được hỗ trợ kịp thời, hiệu quả trong quá trình chăm sóc và điều trị.
Bệnh nhân có thể không có khả năng tự ăn uống, do đó thực phẩm cần được cắt thành từng miếng nhỏ hoặc nghiền. Người bệnh sẽ gặp khó khăn khi nuốt nên phải sử dụng các ống dẫn thức ăn. Khi bệnh tiến triển, các vấn đề y tế khác nhau có thể xuất hiện, chẳng hạn như bệnh răng miệng, suy dinh dưỡng, các vấn đề vệ sinh, da, hô hấp, hoặc nhiễm trùng mắt. Vì thế, người bệnh cần được chăm sóc cẩn thận để ngăn chặn chúng.
Đồng thời, người nhà cần tạo môi trường sống tốt, không nên thay đổi chỗ ở cho người bệnh. Tạo điều kiện để họ tham gia sinh hoạt các câu lạc bộ sức khỏe ngoài trời. Chế độ dinh dưỡng hợp lý, cung cấp đủ các yếu tố vi lượng như canxi, phospho. Tránh rượu bia, thuốc lá. Cần điều trị các bệnh kết hợp như bệnh phổi, phế quản, tim mạch, đái thoái đường…
Cho đến nay, chưa tìm ra phương pháp chữa trị làm đảo ngược quá trình của bệnh Alzheimer nhưng chúng ta có thể làm chậm tiến triển bệnh. Các loại thuốc ức chế men acetylcholinesterasecó tác dụng trên những vùng bị ảnh hưởng nhiều nhất trong bệnh Alzheimer. Thuốc có khả năng dung nạp tốt, nhưng vẫn có vài tác dụng phụ như buồn nôn, nôn, rối loạn nhịp tim...
Nếu bệnh nhân có các triệu chứng trầm cảm, hoang tưởng, ảo giác đi kèm thì cần điều trị bằng các thuốc chống trầm cảm (nhóm SSRI) và thuốc an thần. Việc điều trị này phải do bác sĩ chuyên khoa Tâm thần đảm nhiệm. Liều thuốc chỉ dùng bằng 1/3 đến 1/2 liều người lớn thông thường. Khi bệnh nhân có kích động, trầm cảm, hoang tưởng, ảo giác nặng thì phải nhập viện điều trị.
Chúng ta có thể phòng ngừa và hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh Alzheimer bằng cách ăn uống khoa học, tham gia các hoạt động xã hội, trí não như đánh cờ, học ngoại ngữ… Đồng thời, duy trì chế độ ăn nhiều rau quả và tập luyện thể thao đều đặn. Từ tuổi 30, cần bổ sungcác chất chống gốc tự do từ thiên nhiên để bảo vệ các tế bào thần kinh não. Gần đây, các nhà khoa học Mỹ đã chiết xuất thành công chất chống gốc tự do từ thiên nhiên, nổi bật như Anthocyanin, Pterostilbene... có trong Blueberry. Các chất này có khả năng tiêu diệt gốc tự do mạnh mẽ, tăng truyền dẫn thần kinh, từ đó có khả năng hỗ trợ cơ thể chống lại bệnh Alzheimer.
PGS.TS. Nguyễn Trọng Hưng
Theo suckhoedoisong.vn