Vĩnh Phúc Tự còn có tên gọi là chùa Am. Chùa tọa lạc ngay con đường dẫn vào thôn Quan Tử, xã Sơn Đông. Người dân nơi đây vẫn ví ngôi chùa tự như một bông sen và đường vào cổng làng như cuống của đài sen. Chùa được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia năm 1993.
Bia đá cổ tại Chùa Am
Chùa được xây dựng từ thế kỷ thứ XIII, thời kỳ Tiền Lê niên hiệu Chính Hòa mà trên cây Thạch hương bảo đài - một trong những di vật được bảo tồn từ thời kỳ đầu có chùa đến nay đã trạm khắc. Chùa Am có kiến trúc rộng với cảnh quan đẹp, là nơi hội tụ của nhiều tôn giáo và loại hình tín ngưỡng, biểu hiện qua hệ thống các ban thờ, tượng phật ở trong chùa. Việc thờ cúng ở chùa còn kết hợp với các phong tục làng xã và với các hình thức tín ngưỡng dân gian thờ vạn vật hữu linh, thờ thần nông nghiệp. Trải qua nhiều biến cố của thời gian, diện tích ngôi chùa ngày càng bị thu hẹp. Đến nay chùa Am đã được tu sửa khang trang với khuôn viên rộng khoảng 13.000m2 và trở thành nơi sinh hoạt tâm linh của người dân trên địa bàn.
Ngôi chùa được tu sửa nhưng vẫn còn tương đối nguyên vẹn về mặt kiến trúc tổng thể với Tam Quan và tòa Tam Bảo có cấu trúc chữ Tam đặc thù. Các hoa văn, lá zắc, cột đá, cột dựng trong Tam bảo vẫn còn nguyên vẹn và được thể hiện trên các cột kèo, mái cong, đầu rồng. Ngoài cây hương đá, ngôi chùa còn lưu giữ được nhiều bảo vật cổ như: Hai bia hậu; 42 pho tượng cổ; Bảng trà, bảng thang cổ ở Hạ điện; cột đá, cột chống bên trong chùa, quá giang…Đồng thời một số hoạt động Phật giáo được khôi phục đáp ứng nhu cầu đời sống tâm linh của người dân như: Đại lễ Phật đản; Lễ cầu an, lễ vu lan báo hiếu….
Có thể nói, cùng với đền thờ Tả tướng quốc Trần Nguyên Hãn, đền thờ Nhà giáo Đỗ Khắc Chung, Đình Bác Cổ, Đình Đông Lai…Vĩnh Phúc Tự (Chùa Am) là một trong những điểm nhấn quan trọng về tôn giáo, văn hóa, lịch sử của huyện Lập Thạch nói chung và xã Sơn Đông nói riêng. Vì vậy, việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa cũng như khôi phục lại những hoạt động tôn giáo tại chùa Am sẽ góp phần quan trọng trong việc xây dựng tour du lịch văn hóa, tâm linh trên địa bàn xã Sơn Đông để Sơn Đông trở thành một trong những địa điểm du lịch hấp dẫn nhất trên địa bàn huyện Lập Thạch trong tương lai./.
ST