Trong khuôn khổ các hoạt động chào mừng Ngày Văn hóa các dân tộc Việt Nam năm 2018, đồng bào dân tộc Thái đến từ huyện Quỳ Hợp (Nghệ An) đã tái hiện Lễ hội Xăng Khan (Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia) tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam (Đồng Mô, Sơn Tây, Hà Nội).
Thầy mo thực hiện nghi lễ.
Lễ hội Xăng Khan là ngày hội cộng đồng quan trọng của các bản làng dân tộc Thái, mang đậm nét văn hóa ở khu vực miền tây Nghệ An. Đây là dịp các thầy mo tạ ơn tổ tiên và các bậc tiền nhân đã dạy cách bốc thuốc chữa bệnh cứu người. Lễ hội Xăng Khan là ngày vui của bản làng nói chung và họ hàng nhà các thầy mo nói riêng. Đây còn là ngày để các đôi trai gái có dịp gặp gỡ, tìm hiểu và kết duyên vợ chồng.
Lễ vật chuẩn bị cho nghi lễ Xăng Khan gồm: Thủ lợn, rượu cần, cá nướng, bát gạo, quả trứng, kiếm, chén rượu, chai rượu, trầu cau... và vật không thể thiếu trong lễ hội là cây hoa, còn gọi là xăng tang (hay boọc mạy), được làm từ thân cây tre hoặc cây nứa già, có chiều dài 4 m, được khoét nhiều lỗ chia thành nhiều tầng, nhuộm mầu xanh đỏ, tím vàng xâu lại xen kẽ lẫn nhau và trang trí đẹp mắt với nhiều hoa văn, họa tiết. Cây xăng tang là một biểu trưng quan trọng của Lễ Xăng Khan. Bên cạnh cây xăng tang còn có tháp chín tầng, được làm bằng khung nứa, chằng các sợi tơ nhiều mầu...
Để tổ chức Lễ Xăng Khan, các thầy mo cử ra một ban hành lễ, mỗi người được phân công nhiệm vụ riêng như: Thầy mo có mo chủ (làm chủ tế) và các mo bạn (làm bồi tế). Số lượng mo bạn nhiều hay ít tùy thuộc vào khả năng gia đình mo chủ mời và quy mô của cuộc lễ. Sau khi đã chuẩn bị đầy đủ các vật phẩm, dưới sự điều hành của ông mo chủ, các thầy mo bắt đầu tiến hành nghi lễ bằng việc khấn mời các thần linh Mường trời xuống trần gian đón nhận lấy phần lộc mà người dân tặng, ăn lễ vật mà người dân mang đến.
Lễ hội Xăng Khan không những có nhiều nghi thức, nghi lễ mà còn có rất nhiều trò diễn, trò vui. Cứ sau mỗi nghi lễ là một trò diễn minh họa cho nội dung của nghi lễ đó, mô phỏng lại các hành vi của các thần linh, các ma có trong nghi lễ đó với nhiều trò diễn xướng độc đáo như: Múa, hát nhuôn, hát xuối, khắc luống, đánh cồng chiêng, gõ boong bu, thổi khèn... Kết thúc nghi lễ, chủ nhà trực tiếp hái hoa đem tặng cho mọi người, mỗi bông hoa là một phần thưởng tượng trưng cho sự may mắn trong cuộc sống. Sau đó, không chỉ người trong bản mà cả du khách thập phương kéo về dự hội cùng nhau nhảy múa hòa lẫn với tiếng chiêng, tiếng trống, tiếng khua luống, tiếng dập ống tượng trưng cho sấm, mưa, cho sự phồn thực với mong ước mùa màng bội thu.
Lễ Xăng Khan diễn ra trong không khí linh thiêng mang âm hưởng của núi rừng, cũng là một nghi lễ mang đậm bản sắc văn hóa tâm linh tiêu biểu trong đời sống sinh hoạt của đồng bào Thái. Việc tái hiện Lễ Xăng Khan vừa góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, tín ngưỡng của đồng bào Thái, đồng thời thể hiện sâu sắc tinh thần ngày Tết đoàn kết các dân tộc tại “Ngôi nhà chung” Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam.
Theo HƯƠNG THỦY/nhandan.com.vn