Nhà xuất bản Sân khấu vừa ấn hành tập sách Sân khấu - một góc nhìn, tập hợp các bài viết phê bình, tiểu luận, ghi chép và phỏng vấn tiêu biểu về sân khấu, đã đăng trên các báo, tạp chí chuyên ngành của tác giả Nghiêm Thanh. Tập sách là nguồn tư liệu quý, giúp bạn đọc có cái nhìn khái quát về một giai đoạn phát triển đầy sôi động của sân khấu nước nhà.
Tập sách Sân khấu - một góc nhìn dày gần 500 trang với 62 bài viết được sắp xếp một cách khoa học, tuần tự theo ba phần nội dung: Bình luận vở diễn, Tiểu luận, Ghi chép và phỏng vấn sân khấu. Sự dày dặn về số lượng, phong phú về thể loại cho thấy những hiểu biết sâu sắc, khả năng thâm nhập thực tế và gắn bó với các hoạt động trong lĩnh vực sân khấu của tác giả, nhất là từ giai đoạn đầu đổi mới đất nước đến nay. Là một nhà báo chuyên trách về văn học, nghệ thuật, lại sớm được kết nạp hội viên Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, tác giả Nghiêm Thanh có điều kiện tìm hiểu, tiếp xúc nhiều đạo diễn, nghệ sĩ, diễn viên và các soạn giả, nhà viết kịch ở mọi loại hình sân khấu. Ðọc kịch bản, xem vở diễn, lăn lộn với các kỳ liên hoan, hội thi, các hội thảo, tọa đàm và tự nghiên cứu, học hỏi, ông trau dồi được vốn kiến thức chuyên sâu, trở thành một cây bút bình luận sân khấu có uy tín. Có thể thấy điều này qua sự yêu mến của giới nghệ sĩ dành cho Nghiêm Thanh, cũng như qua số lượng bài viết của ông về sân khấu, trải dài từ những năm đầu thống nhất đất nước cho đến thời kỳ đổi mới sau này.
Không chỉ tập hợp đơn thuần các bài viết sắp xếp theo trình tự thời gian và nội dung, cuốn sách còn thể hiện quá trình định hướng trong những thăng trầm của sân khấu Việt Nam, trước các biến thiên của thực tế đời sống. Ðó cũng là thời kỳ chuyển mình đổi mới của đất nước, vượt qua khó khăn cùng những định kiến cũ kỹ để tiến về phía trước. Như nhiều loại hình nghệ thuật khác, các vở diễn sân khấu đã nhanh chóng nhập cuộc, phản ánh thực tế xã hội với bao bề bộn của thời kỳ chuyển đổi "tranh tối, tranh sáng", từ đó chắt lọc, cổ vũ cho những điều tốt đẹp và định hướng, dự báo về các thay đổi, phát triển của xã hội trong cơ chế thị trường. 62 tác phẩm tiêu biểu, được lựa chọn từ hàng trăm bài viết đã đăng báo trong tập sách giúp hình dung phần nào hoạt động của sân khấu Việt Nam hiện đại, với những đơn vị nghệ thuật và các vở diễn nổi tiếng một thời, để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử sân khấu nước nhà. Có những đoàn, những nhà hát được nêu trong tập sách, nay chỉ còn lại trong ký ức khi không thể duy trì, tồn tại trước sức ép cạnh tranh và đòi hỏi của thị trường. Có những tác giả kịch bản, đạo diễn, nghệ sĩ từng một thời "tung hoành" trên sân khấu trong nam, ngoài bắc đã mãi mãi ra đi vì tuổi cao, sức yếu. Nhưng trên tất cả, điều đọng lại về họ qua các trang sách là niềm đam mê, hết mình với sân khấu, là sáng tạo không ngừng nghỉ cùng những trăn trở tìm hướng đổi mới, cách tân để tiếp thêm sức sống cho sân khấu nước nhà, đưa công chúng trở lại với các rạp diễn.
Kiến thức sâu rộng và sự am hiểu của tác giả Nghiêm Thanh về các loại hình sân khấu truyền thống, hiện đại được thể hiện qua những bài viết trong phần Bình luận sân khấu với năm mục nhỏ: Thôi thúc trống chèo, Tuồng trên sàn diễn đương đại, Ca kịch cải lương trong cuộc sống mới, Sức hút của kịch nói, Kịch nước ngoài lên sàn diễn Việt Nam. Ðây là thành quả đáng khâm phục của một quá trình lao động báo chí cật lực, với bao đêm tổng duyệt vở diễn khuya muộn và những cuộc giao lưu, phỏng vấn các tác giả, đạo diễn, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu, phê bình sân khấu. Chứa đựng trong đó là tình yêu và niềm mong mỏi chung tay, góp sức xây dựng và phát triển sân khấu Việt Nam hiện đại. Phần nội dung Tiểu luận của tập sách là những bài nghiên cứu ở tầm chuyên sâu về thực trạng, xu hướng hoạt động của sân khấu nước nhà. Theo nhà phê bình sân khấu Nguyễn Văn Thành, đây là những bài viết mang tính học thuật cao, bởi quá trình khảo cứu công phu và sức nặng của chất lượng các nhận định, nhận xét, nêu ra được những vấn đề cần trao đổi, đồng thời có chủ kiến rõ ràng về đối tượng luận bàn cùng những suy ngẫm đáng lưu ý ở từng loại hình sân khấu, từ kịch bản vở diễn đến các khuynh hướng biên kịch, đạo diễn và diễn xuất.
Các ghi chép, bút ký chân dung, hồi ức, tư liệu và những bài phỏng vấn, phản ánh ở phần cuối cùng Ghi chép và phỏng vấn sân khấu của tập sách có lối viết đầy chất văn, dễ đi vào lòng người. Không đơn điệu trong sự giới thiệu chung chung mà mang hàm lượng thông tin cùng các chi tiết hấp dẫn, đặc tả được bản chất đối tượng ngay cả khi chỉ là dạng phác thảo, giúp bạn đọc tái hiện phần nào về các thế hệ nghệ sĩ, diễn viên và hoạt động của các nhà hát trong một giai đoạn sôi động của sân khấu Việt Nam hiện đại.
Cùng với thời gian, những bài viết tập hợp lại trong tập sách Sân khấu - một góc nhìn của tác giả - nhà báo Nghiêm Thanh đã thật sự trở thành nguồn tư liệu tham khảo quý đối với giới nghiên cứu, những người yêu sân khấu, nhất là các bạn trẻ đang bước vào nghề báo.
THEO TIẾN CƯỜNG/nhadan.com.vn