Thời gian: 3/1 âm lịch.
Địa điểm: Phường Tích Sơn, thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc.
Đối tượng suy tôn: 7 thần Lỗ Bình Sơn.
Đặc điểm: Tục, trò thi ném lợn, thi nấu cơm, thi kéo co nam, nữ.
Là lễ hội tưởng nhớ đến công lao của Thất vị Đại vương (7 anh em nhà họ Lỗ) có công đánh thắng đạo quân Mông Cổ.hoi-dinh-tich-son
Xã Tích Sơn xưa có năm làng là Tiếc, Đậu, Sậu, Khâu, Hạ, có đình, đền, miếu thờ Lỗ Đinh sơn thất vị Đại vương (7 anh em họ Lỗ). Hàng năm tổ chức lễ hội và các kỳ tiệc lệ đều đặn, trong đó lớn nhất là tiệc khao quân mồng 3 tháng giêng. Đây được coi là tiệc chính, trước đây cả phần lễ và phần hội đều tổ chức chính ở đình Cả thuộc làng Tiếc (hay Thiếc), còn tại các đình, đền, miếu khác thuộc các làng còn lại chỉ dâng lễ như thường kỳ.
Từ năm 1947, khi đình Cả bị phá hủy đến nay, tiệc khao quân chuyển làm ở miếu Đậu, song vẫn mang tính chất hàng xã vì dân trong năm làng Tích Sơn vẫn cùng tham gia vào mọi nội dung công việc của lễ hội.
Theo dân gian thì lễ hội gắn với tích truyện về Thất vị Đại vương họ Lỗ. Chuyện rằng: Vào đời nhà Trần, giặc Nguyên Mông xâm lược nước ta, thế giặc rất mạnh, vua quan nhà Trần vừa chặn đánh giặc vừa truyền hịch tìm người tài ra giúp nước.
Lúc bấy giờ ở trang Bồ Lý (nay là xã Bồ Lý, huyện Lập Thạch) có 7 anh em (6 trai, 1 gái) con ông Lỗ Văn Trọng và bà Khổng Thị Liên, được nhân dân mến phục vì đức độ, tài giỏi. Theo lời hịch, 7 anh em lập trại tụ nghĩa ở núi An Sơn (khu đồi Cao, P.Ngô Quyền nay), núi Đinh (xã Kim Long) và núi Chống (P.Khai Quang), lại được vua ban chức tước và cử trông giữ đạo Sơn Tây.
Tháng giêng năm Mậu Ngọ (1258) quân ta mở cuộc tiến công quyết liệt vào trại giặc ở Đông Bộ Đầu (bến sông Hồng khoảng phía trên cầu Long Biên, Hà Nội ngày nay), quân Mông Cổ bị đánh bật ra khỏi kinh thành, tháo chạy theo đường sông Hồng về phía Bắc. Lúc ấy, 7 anh em họ Lỗ đã tuyển mộ được thêm một số nghĩa binh ở Bồ Lý và đang trên đường truy kích giặc.
Để tăng sĩ khí, tiệc khao quân được mở. Tuy nhiên, nước đun chưa sôi, lợn chưa cạo đã thấy tiền đạo quân giặc tới, lệnh lên đường liền ban ra, dân làng vội chia thịt sống cho binh sĩ, riêng thủ lợn thì dành cho 7 tướng. Hôm sau, 7 tướng chia quân làm 3 đạo vây chặt quân giặc, đại chiến một trận, chém được tướng giặc và hơn nghìn quân…
Về sau, khi cuộc kháng chiến chống quân Mông Cổ kết thúc thắng lợi, vua Trần đã làm lễ phong thưởng và ban đất đai. Khi 7 tướng hóa thân về trời, vua sắc phong cho 7 vị là Đại vương, cho lập đền thờ ở Bồ Lý, hàng năm quốc tế, đồng thời xuống chiếu cho các làng xã thuộc những nơi Thất vị Đại vương đã đóng đồn, tuyển quân đều được lập đền thờ họ (trong đó có 5 làng Tích sơn).
Nhân dân 5 làng Tích Sơn nhớ đến công lao của Thất vị Đại vương, hàng năm mở lễ hội lớn, có các cuộc trình diễn mô phỏng sự kiện và khung cảnh tiệc khao quân ngày trước, với các nội dung như: tế lợn, kéo cơm, sát kê chiêm túc, tế cờ, kéo co…Tất cả diễn ra trong một không khí rất khẩn trương, náo nhiệt với cảm giác như rất gấp gáp, rất vội vàng của đoàn quân sắp sửa xung phong ra trận.
ST