Tây thiên là một quần thể di tích Lịch sử - Văn hoá nổi tiếng, bao gồm hệ thống các đình chùa có giá trị văn hoá và khảo cổ. Bên cạnh những ngôi đền nổi tiếng như đền Thượng, đền Thõng, đền Mẫu Sinh thì Tây Thiên còn có đền Cậu, đền Cô đầy bí ẩn và linh thiêng.
Qua đền Thõng ta sẽ tới đền Cậu, đền Cậu nằm cách đền Thõng khoảng hơn 1km, đường đi khá thuận lợi: hai bên đường là những hàng cây rợp bóng che mát cho khách hành hương trong chặng đường dài. Khi lên đền Cậu, ngoài cầu tài, cầu phúc, lộc, thọ thì đền còn là nơi mà các cặp bạn trẻ đến đây để cầu duyên, cầu tự. Theo như lời kể của nhân dân thì đền Cậu khởi nguồn là khe Trường Sinh, ở đây có đặt một bát hương và có một hòn đá, tương truyền là Cậu ngự ở đây, tập trung và nuôi quân trước khi đưa quân lên trên Mẫu. Đền được ban quản lý và nhân dân chung sức tu sửa lại vào năm 1993. Chắc chắn đây sẽ là điểm khởi nguồn đầu tiên tốt nhất cho mạch cảm xúc về với Mẫu của mỗi người khi đến với Tây Thiên. Tiếp theo cuộc hành trình, từ đền Cậu “đi thêm khoảng 2km nữa chúng ta sẽ đến đền Cô. Đền Cô được xây dựng từ rất lâu đời và hiện đang thờ Cô Bé. Theo như lời kể lại, Cô Bé là con nhà trời, toạ lạc tại đây cùng Mẫu Thiên giúp dân, giúp nước. Nằm trong khu rừng cấm quốc gia nên đền Cô gặp một số khó khăn trong quá 1 trình quy hoạch, xây dựng và tu sửa nhưng bù lại khung cảnh ở đây tuyệt đẹp. Xung quanh đền là các thực vật phong phú và không khí trong lành tạo nên 1 cảnh sắc thanh nhã, thoáng đãng, yên bình.
Bên cạnh đền là suối Giải Oan và một chiếc giếng cổ, rất nhiều khách hành hương từng đến đây đã thừa nhận rằng suối này rất thiêng. Nếu ai lấy nước từ suối hoặc giếng dâng lên cúng rồi uống sẽ thấy trong lòng mình thư thái, thanh thản và tịnh tâm nên đền Cô Bé thu hút được rất nhiều du khách gần xa. Đền Cậu, đền Cô được xây dựng từ rất lâu vì vậy mà một số cơ sở vật chất đã xuống cấp nên ban quản lý và các chủ nhang đang có kế hoạch tu bổ và nâng cấp lại đền để cho tương xứng với vị thế đền Cô, đền Cậu trong lòng khách hành hương.
ST