Hàng năm, cứ vào ngày Mùng 4 đến Mùng 8 tháng 01 (âm lịch), hàng nghìn người lại nô nức rủ nhau đi xem lễ hội kéo co tại Đình làng Hoà Loan, thôn Hoà Loan, xã Lũng Hoà (Vĩnh Tường) để tưởng nhớ công ơn của nữ tướng Lê Ngọc Chinh đánh giặc giữ nước và cầu cho mưa thuận, gió hoà, mùa màng bội thu, người dân được ấm no, hưng thịnh.
Lễ hội kéo co tại Đình làng thôn Hoà Loan, xã Lũng Hoà hàng năm, thu hút hàng nghìn lượt người tham gia và cổ vũ.
Theo sử sách ghi lại và các cụ cao niên trong làng kể lại: Thôn Hoà Loan, xã Lũng Hoà là quê hương của nữ tướng Lê Ngọc Chinh, một nữ tướng giỏi của Hai Bà Trưng. Năm 40- năm Canh Tý, được tin Trưng Trắc khởi nghĩa vùng đất Mê Linh, Ngọc Chinh đã dẫn quân về hợp sức với Hai Bà Trưng và được Trưng Trắc hết lời khen ngợi trao cho ấn tả tướng quân. Ngọc Chinh trở thành một vị tướng hùng cứ vùng đất bắc Mê Linh. Vó ngựa của bà tới đâu, quân giặc tan vỡ tới đó. Một vùng đất rộng lớn từ sông Chảy, sông Lô tới sông Thao được bà giải phóng. Bà được Trưng Trắc phong cho chức Đại tướng quân và dựng dinh ở Đàm Luận (Hoà Loan) và ban cho 8 chữ “Quần hoa hào kiệt. Dũng lược tuyệt trần” và được Trưng Trắc phong cho là Ngọc Phượng công chúa khi bà lên ngôi vua. Trong trận đánh ở Gò May (Lũng Hoà), gươm của bà bị gãy, bà đã bỏ đá cuội vào thắt lưng bao làm vũ khí, ngồi trên lưng ngựa xông thẳng vào đội quân của giặc. Trong giờ phút gay cấn, hai bên giằng co quyết liệt, dải thắt lưng văng ra xa bay về phía thôn Hoà Loan, còn hòn đá rơi về phía làng Lũng Ngoại. Ít lâu sau, giặc tiến đánh bất ngờ, biết tình hình không thể cứu vãn, không để giặc bắt và làm nhục, bà từ lưng ngựa gieo mình xuống đầm sen tuần tiết. Năm đó, bà vừa tròn 22 tuổi.
Để tri ân công đức của nữ tướng, hàng năm, vào ngày Mùng 10, tháng 9 âm lịch nhân dân Lũng Hoà sửa tiệc thánh sinh và sửa tiệc thánh hoá vào ngày Mùng 4 tháng 1 âm lịch. Trong tiệc thánh hoá có lễ hội kéo co để tưởng nhớ đến công ơn nữ tướng Lê Ngọc Chinh đã dùng thắt lưng bao bọc đá đánh giặc, giữ nước của người.
Ông Nguyễn văn Khoát, Trưởng Ban lễ tiệc của đình làng thôn Hoà Loan cho biết: Hàng năm, từ ngày Mùng 4 đến ngày Mùng 8 tháng 1 (âm lịch) đình làng Hoà Loan tổ chức lễ tế thần vào buổi sáng và buổi chiều hội kéo co. Ban Tổ chức lễ hội được thành lập từ trước Tết Nguyên Đán gồm có 25 người, được chia ra làm 4 tổ: Tế lễ, kéo co, tài chính và tiếp khách. Đội kéo co được chia làm hai bên, bên Đình Đông toàn bộ người thuộc họ Dương và bên Đình Giếng gồm họ Nguyễn, họ Đào, họ Phạm. Dây kéo co được làm bằng những cây Song mật lấy từ trên rừng nối lại với nhau, ở giữa dây kéo được đánh dấu bằng một tấm lụa đỏ làm mốc để phân chia ranh giới hai bên. Tuy nhiên, trong khi kéo hoặc lúc mới bắt đầu kéo, quý khách thập phương ai thích vào đội bên nào kéo cũng được. Và một điều đặc biệt là từ trước đến nay, hội kéo co của làng không bao giờ trao giải cho các thành viên tham gia, sau khi hai đội kéo xong đã phân thắng bại, Ban Tổ chức chỉ tuyên bố đội thắng thuộc về bên Đình Đông hoặc Đình Giếng rồi hai bên giải lao 15-30 phút lại tiếp tục kéo, cứ như vậy, một buổi chiều có từ 5 đến 7 lượt kéo, mỗi lượt có từ 100-150 người tham gia. Năm nào cũng vậy, cứ đến ngày hội, toàn bộ già, trẻ, gái, trai trong làng cũng như quý khách thập phương đến tham gia và cổ vũ rất đông, nhiệt tình.
Bà Đào thị Chỉ, thôn Hoà Loan cho biết: Theo kinh nghiệm tôi thấy, năm nào bên Đình Giếng thắng thì năm đó bà con nông dân được mùa còn năm nào bên Đình Đông thắng thì năm đó mất mùa. Dù làm nông nghiệp nhưng hội làng năm nào tôi cũng sắp xếp thời gian đi xem. Những năm trước, tôi vẫn tham gia kéo co nhưng năm nay bận trông các cháu và bệnh tật nên không tham gia được. Hai ngày cuối, tức Mùng 7 và Mùng 8 tết, quý khách thập phương đến xem đông lắm, cả sân đình chật kín, có khi tới hàng nghìn người ấy chứ.
Lễ hội kéo co Lũng Hoà còn là sân chơi bổ ích đầu xuân, không chỉ giúp tăng cường sức khoẻ, mà còn tạo nên sự gắn bó, đoàn kết giữa người dân trong thôn xóm cũng như quý khách thập phương lại với nhau, góp phần xây dựng quê hương ngày càng văn minh và giàu đẹp hơn.
ST