Phong tục ăn tất niên là một trong những nét văn hóa đẹp của người Việt Nam. Ngoài ý nghĩa “Tống cựu, nghênh tân”, nét văn hóa đẹp này còn góp phần đưa con người đến gần nhau hơn, gắn kết gia đình và cộng đồng dân cư.
Tất niên xóm - nét đẹp văn hóa của người Việt Nam mỗi độ Tết đến, Xuân về.
Chuẩn bị đón Tết Nguyên đán Mậu Tuất 2018, tổ liên gia số 3 Đông Hợp, phường Đồng Tâm (thành phố Vĩnh Yên) lại rộn ràng ăn tất niên. Hơn 20 gia đình, từ người già đến trẻ nhỏ, đủ mọi lứa tuổi đều có mặt đông đủ.
Mỗi người một việc, các ông chồng tập trung làm thịt gà, thịt vịt; các chị nhặt rau, rửa đồ, nấu cỗ; thanh niên thì trải khăn bàn, xếp bát đũa vào mâm; các cụ già ngồi uống nước, nói chuyện và nhìn con cháu vui vầy… Tiếng người cười nói, tiếng trẻ con nô đùa cùng với tiếng hát, âm thanh loa đài khiến không khí khu dân cư càng trở nên náo nức, tưng bừng. Đến gần trưa, khi 20 mâm cỗ thịnh soạn được bày ra, tất cả mọi người cùng nhau ăn uống, chúc tụng vui vẻ…
Bà Lê Thị Phương, một trong những người nằm trong Ban Tổ chức buổi tất niên của tổ liên gia số 3 Đông Hợp cho biết: “Nhiều năm nay, năm nào, tổ liên gia số 3 Đông Hợp cũng tổ chức ăn tất niên để cùng nhau tổng kết năm cũ và đón chào năm mới. Do tổ liên gia có nhiều hộ là tiểu thương nên ngoài số tiền đóng góp, những gia đình khá giả, có điều kiện kinh tế hoặc gặp may mắn trong làm ăn còn tự nguyện ủng hộ thêm khiến quỹ tổ chức tất niên khá lớn.
Mặc dù vậy, chúng tôi không đặt tiệc mà tự mua nguyên vật liệu về rồi tự chế biến món ăn, vừa tiết kiệm chi phí, vừa tạo không khí phấn khởi vui vẻ, đồng thời, tạo cơ hội để các chị em trổ tài bếp núc. Năm nay, tổ liên gia số 3 Đông Hợp tổ chức ăn tất niên sớm vì nếu tổ chức vào thời gian giáp Tết, công việc làm ăn cuối năm bận rộn, mọi người khó tề tựu đông đủ”.
Không riêng gì tổ liên gia số 3 Đông Hợp mà vào tháng giáp Tết, đi qua các xóm, thôn, ngõ ngách từ thành thị đến nông thôn đều dễ dàng nhận thấy không khí tất niên rộn ràng. Nhiều xóm còn bày cỗ để cúng đất trời, cầu mong cho các gia đình trong xóm năm mới được bình an, phát tài phát lộc, cả xóm no đủ…
Có mặt tại xóm Đền, thôn Yên Lạc 3, Đồng Văn (Yên Lạc), qua những câu chuyện mộc mạc, chân thành của những người dân nơi đây, chúng tôi được biết: Trước đây, các gia đình trong xóm tự làm tất niên, ngoài những người ruột thịt, còn mời anh em, xóm giềng nên ròng rã trong một tháng, mọi người cứ luân phiên ăn tất niên hết nhà này đến nhà khác, trong khi công việc vào tháng cuối năm rất bận rộn.
Vì vậy, mấy năm nay, các gia đình trong xóm đã thống nhất ăn tất niên chung, gặp mặt một bữa vừa vui vẻ, đầy đủ ý nghĩa lại không ảnh hưởng nhiều đến công việc. Do ngoài làm nông nghiệp, người dân ở đây có thêm nghề phụ là thu mua phế liệu nên kinh tế của các gia đình đều ổn định, một số gia đình thuộc diện khá giả, vì vậy, tiệc tất niên xóm được tổ chức khá to, loa đài đầy đủ, có sự tham gia của một số nghệ sĩ, ca sĩ.
Trong bữa tiệc tất niên, mọi người cùng nhau ăn uống; chia sẻ với nhau về công việc, cuộc sống; chúc nhau sức khỏe, chúc con cái học giỏi, công việc thuận lợi, cuộc sống đầy đủ về vật chất, tinh thần và cùng ca hát, giao lưu văn nghệ với nhau. Các gia đình xóm Đền đã lên kế hoạch tổ chức tất niên, trong đó, có các tiết mục văn nghệ mừng Đảng, mừng Xuân mới cùng với những món quà nhỏ tặng các cụ già, trẻ nhỏ trong xóm nhân dịp Tết đến, Xuân về.
Đồng chí Quảng Đức Hạnh, Trưởng Phòng Xây dựng nếp sống văn hóa và gia đình, Sở VH-TT&DL cho biết: "Các hoạt động tất niên là một nghi thức, đồng thời, cũng là phong tục tập quán mang nét đẹp văn hóa lâu đời của người Việt Nam, nhằm ghi nhận việc kết thúc một năm và chuẩn bị bước sang năm mới.
Tất niên cũng là dịp để các thành viên trong gia đình sau cả năm xa cách hay bận rộn với công việc trở về sum họp, quây quần với nhau, cùng thưởng thức những món ăn truyền thống của quê hương, cùng đón chào năm mới, chúc tụng nhau những điều tốt đẹp. Tùy vào phong tục, tập quán ở mỗi vùng, việc cúng tất niên có thể được gia chủ mời thêm bạn bè và người thân đến dự".
Vì tất niên có ý nghĩa tích cực trong đời sống của người Việt Nam, nên nhiều năm nay, phần lớn các công ty, xí nghiệp, thương nghiệp, hội đoàn thường tổ chức tiệc tất niên vào buổi chiều hay buổi tối cuối năm để ăn mừng công việc, những dự án thành công, sự phát triển, tăng trưởng của công ty trong năm vừa qua, đồng thời, chào đón năm mới đang đến gần.
Đất nước ta đang trên đà phát triển và hội nhập, đời sống của nhân dân ngày càng được cải thiện và nâng cao, vì vậy, phong trào làm tất niên ở tại cộng đồng dân cư đã dần trở nên phổ biến và ngày càng lan tỏa rộng rãi. Có thể nói, tiệc tất niên góp phần khơi dậy và phát huy đạo nghĩa “Tối lửa tắt đèn có nhau”, “Bán anh em xa, mua láng giềng gần” của dân tộc ta. Qua tiệc tất niên, tình làng nghĩa xóm và mối đoàn kết trong cộng đồng dân cư ngày càng bền chặt. Đó cũng chính là một trong những cơ sở để xây dựng đời sống văn hóa mới ở khu dân cư.
ST