Cổ vật được coi là “linh hồn” của mỗi di tích lịch sử, mỗi cổ vật đều có gốc tích và ý nghĩa lịch sử, văn hóa gắn với mỗi địa danh. Tuy nhiên, gần đây trên địa bàn tỉnh xảy ra nhiều vụ kẻ gian đột nhập đánh cắp cổ vật và các tài sản có giá trị khác tại các di tích lịch sử. Điều này đã gây bức xúc và ảnh hưởng đến đời sống tâm linh của nhân dân.
Vĩnh Phúc hiện có trên 1.300 di tích, với hàng vạn cổ vật có niên đại lâu năm được lưu giữ. Nhiều di sản văn hóa vật thể trong di tích như: Tượng Phật, hoành phi câu đối, khánh thờ, sắc phong, hương án,... được gìn giữ và lưu truyền qua nhiều thế hệ. Thế nhưng, việc bảo quản các di vật, cổ vật nói chung và tài sản ở các di tích tại các địa phương vẫn còn lơi lỏng, chủ quan và chưa thực sự quan tâm đúng mức. Điều đó khiến các cổ vật vô tình trở thành đối tượng nhòm ngó của đạo chích, buôn bán cổ vật trái phép.
Chùa Quang Khánh, xã Cao Minh, thành phố Phúc Yên sau khi bị kẻ gian đánh cắp 15 pho tượng phật.
Theo thống kê của cơ quan chức năng tỉnh hiện nay tình hình trộm cắp nơi thờ tự vẫn diễn biến phức tạp. Chỉ tính riêng từ đầu năm 2018 đến nay, trên địa bàn tỉnh xảy ra 6 vụ trộm cắp tài sản tại các di tích, trong đó chủ yếu là tượng Phật và đồ thờ tại các đình, chùa. Các đối tượng thường lợi dụng lúc đêm tối, không có người trông giữ để đột nhập vào di tích, trộm cắp tượng Phật, tiền công đức. Chúng hoạt động theo nhóm, dùng các vật dụng như: xà cầy, kìm cộng lực để phá cửa, cổng thực hiện hành vi phạm tội. Cổ vật sau khi bị đánh cắp thì rất khó có thể tìm lại được.
Điển hình, tại Chùa Quang Khánh thôn Hiển Lễ, xã Cao Minh, thành phố Phúc Yên liên tiếp từ tháng 1 đến tháng 4 năm 2018 chùa đã 2 lần bị kẻ gian đột nhập lấy đi 15 pho tượng Phật cổ giá trị. Lần đầu tiên xảy ra từ giữa tháng 1/2018, kẻ gian đã lấy mất 9 pho tượng và vụ việc chưa được điều tra làm rõ thì đến đêm ngày 16, rạng sáng ngày 17/4 kẻ gian lại tiếp tục bị mất thêm 6 pho tượng. Ông Nguyễn Văn Thanh Hà, Phó Chủ tịch UBND xã Cao Minh cho biết: “Chùa Quang Khánh nằm trong quần thể di tích Đình Chùa Hiển Lễ được xây dựng từ giữa thế kỷ 17 và được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2004. Đây là nơi thờ tự, tín ngưỡng tâm linh của gần 600 hộ dân trong thôn. Tuy nhiên, sau vụ việc kẻ gian đột nhập lấy đi mất 15 pho tượng đã làm ảnh hưởng đến việc thờ cúng và sinh hoạt tín ngưỡng của người dân, điều này gây bức xúc trong nhân dân địa phương. Ngay sau khi vụ việc xảy ra chính quyền địa phương đã phối hợp với các cơ quan chức năng để tiến hành điều tra, nhanh chóng tìm ra thủ phạm, mong muốn cuối cùng là tìm lại được cổ vật về để đảm bảo việc thờ cúng của nhân dân”.
Sự việc mất cắp cổ vật tại Chùa Quang Khánh, xã Cao Minh chỉ là một trong những vụ việc mất cắp cổ vật trên địa bàn tỉnh gần đây. Điều đáng nói là đa phần các di tích xảy ra tình trạng bị mất cắp đều có an ninh không tốt, công tác quản lý bị buông lỏng, nhiều người quan niệm ở những chốn linh thiêng như đình, chùa, đền sẽ không ai dám trộm cắp. Song thực tế, kẻ trộm không loại trừ bất cứ thủ đoạn nào. Nhiều di tích nằm ở nơi vắng vẻ, xa khu dân cư, hệ thống bảo vệ sơ sài, thậm chí nhiều nơi không có người trông coi. Nhiều Ban quản lý di tích cơ sở chưa nâng cao tinh thần trách nhiệm, chủ yếu giao cho Chi hội người cao tuổi hoặc các chủ từ trông coi. Bên cạnh đó, hầu hết các di tích chưa có sổ theo dõi di vật, cổ vật và chưa được lập hồ sơ khoa học để kiểm kê, bảo quản; nhiều di tích trải qua thời gian đã xuống cấp nhưng không được trùng tu, tôn tạo, cơ sở vật chất không đảm bảo, từ đó, tạo điều kiện cho kẻ gian dễ dàng đột nhập, đánh cắp.
Nhằm bảo tồn, phát huy giá trị các di sản văn hóa tốt hơn nữa cũng như ngăn chặn tình trạng cổ vật bị đánh cắp, thì rất cần có sự vào cuộc của các cấp, ngành chức năng, điều tra các vụ trộm cắp, đưa kẻ gian ra xét xử nghiêm minh trước pháp luật để răn đe. Cùng với đó, các cấp chính quyền cơ sở cần quan tâm hơn nữa đến việc bảo vệ di tích và có chế độ thù lao thỏa đáng cho những người trông coi, thành viên Ban Quản lý di tích cơ sở, đồng thời, gắn trách nhiệm cụ thể cho từng người. Lực lượng công an xã, phường, thị trấn thường xuyên tổ chức tuần tra ban đêm xung quanh khu vực các di tích. Trụ trì các ngôi chùa cần phải nâng cao hơn nữa ý thức bảo vệ đồ thờ tự bằng các biện pháp cụ thể như: Gia cố các cửa ra vào, tường rào bảo vệ chùa, lắp đặt hệ thống camera giám sát và cảnh báo, cắt cử người canh gác bảo vệ chùa. Bên cạnh đó cũng cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của nhân dân về cổ vật và vấn đề bảo vệ di tích của địa phương./.
Thu Hoài