Mãn kinh là dấu mốc quan trọng về sức khỏe của phụ nữ. Đó là giai đoạn có nhiều thay đổi về mặt cơ thể, tâm sinh lý và người phụ nữ đã chuyển sang thời kỳ hoàn toàn mới.
Mãn kinh là dấu mốc quan trọng về sức khỏe của phụ nữ. Đó là giai đoạn có nhiều thay đổi về mặt cơ thể, tâm sinh lý và người phụ nữ đã chuyển sang thời kỳ hoàn toàn mới. Một trong những vấn đề sức khỏe mà phụ nữ thời kỳ này phải đối mặt đó là có nguy cơ cao rơi vào trạng thái trầm cảm.
Yếu tố nguy cơ và dấu hiệu của trầm cảm
Cùng với áp lực của công việc, cuộc sống, gia đình, ngày càng nhiều chị em bị stress và mắc hội chứng suy nhược thần kinh, hay rơi vào trạng thái trầm cảm. Rối loạn trầm cảm là một hội chứng rất hay gặp ở phụ nữ, nhất là phụ nữ lớn tuổi, sau giai đoạn mãn kinh. Các triệu chứng của trầm cảm liên quan đến cơ thể, khí sắc, tình cảm, tư duy, cách ăn, ngủ, suy nghĩ, hành vi của bệnh nhân về bản thân và mọi sự việc xung quanh.
Trầm cảm có liên quan mật thiết với sự gián đoạn của chu kỳ kinh nguyệt. Giai đoạn mãn kinh thường kết hợp với sự tăng tần suất và độ nghiêm trọng của trầm cảm. Cộng hưởng với các yếu tố nguy cơ cao như: đổ vỡ gia đình, khó khăn kinh tế, con cái hư hỏng, lo lắng trong nghề nghiệp, tiền căn bệnh mạn tính, mất người thân... thì tình trạng trầm cảm càng dễ phát sinh và khó lường.
Những biểu hiện trầm cảm ở phụ nữ tuổi mãn kinh thường bắt đầu bằng việc họ có những thay đổi về tâm lý, hành vi và cảm xúc. Chị em thường cảm thấy buồn rầu, ủ rũ, bực bội, khó chịu, cảm giác mệt mỏi, thiểu lực, uể oải, khó tập trung và không thể nắm bắt được thông tin, giảm sút lòng tự tin. Họ mất quan tâm thích thú trong sinh hoạt hằng ngày, công việc hoặc giải trí. Có ý nghĩ chán nản, buông xuôi, ít chăm sóc bản thân hoặc gia đình, tự cho mình không xứng đáng hoặc tự nghĩ mình có lỗi. Đồng thời, phụ nữ tuổi mãn kinh thường bị rối loạn giấc ngủ (khó ngủ, ít ngủ, thức dậy sớm hoặc ngủ nhiều). Trong bữa ăn, họ thường ăn ít hoặc ăn không ngon miệng, đôi khi ăn quá nhiều. Khi trầm cảm nặng, thường có triệu chứng sút cân nhanh, giảm ham muốn tình dục, ít ngủ, thức giấc sớm, có kèm hoang tưởng và ảo giác. Các rối loạn thần kinh thực vật cũng là dấu hiệu của trầm cảm ở tuổi mãn kinh: toát mồ hôi, hồi hộp, đánh trống ngực, tức ngực, rối loạn tiêu hóa, trướng bụng, đầy hơi, khó tiêu, đi tiểu nhiều lần trong đêm, các triệu chứng về thần kinh, cơ... Trầm cảm đặc biệt có liên quan đến phụ nữ có các triệu chứng rối loạn vận mạch. Qua khảo sát mối liên hệ giữa các bệnh lý tim mạch và triệu chứng trầm cảm ở phụ nữ mãn kinh cho thấy, trầm cảm có liên quan mật thiết với các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch (hút thuốc lá, dinh dưỡng thấp, kém vận động, dư cân béo phì, tăng huyết áp, tăng cholesterol máu...). Điều đặc biệt nguy hiểm đối với bệnh nhân trầm cảm là họ thường có suy nghĩ tiêu cực đối với bản thân như chán sống, tự tử...
Những nghiên cứu gần đây về nguy cơ trầm cảm sau mãn kinh chưa đưa ra được nguyên nhân chính xác của tình trạng này. Tuy nhiên, khi cơ thể bước vào giai đoạn thay đổi quan trọng như mãn kinh thì không khó giải thích khi thấy những trường hợp này có thể dẫn tới trầm cảm cấp tính hay thể nặng là do mất cân bằng hormon trong cơ thể. Hay nói cách khác, trầm cảm có liên quan mật thiết với tình trạng hormon của phụ nữ. Cơ thể đã trải qua những thay đổi to lớn trong và sau thời kỳ mãn kinh. Lượng estrogen suy giảm nghiêm trọng giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh được coi là yếu tố then chốt khiến phụ nữ phải đối mặt với nguy cơ cao bị trầm cảm. Sự thay đổi một số hormon khác cũng có thể gây trầm cảm như bệnh tuyến giáp, đái tháo đường và một số bệnh về rối loạn chuyển hóa khác. Trầm cảm cũng có liên quan mật thiết với tình trạng suy chức năng buồng trứng sớm. Mối tương tác ngược lại thì trầm cảm là một trong những nguyên nhân gây mãn kinh sớm ở phụ nữ.
Làm gì để đối phó với trầm cảm tuổi mãn kinh?
Sử dụng liệu pháp hormon thay thế là một giải pháp quan trọng cần thiết cho chị em gặp phải các rối loạn nghiêm trọng giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh. Tuy nhiên, mặc dù nồng độ estrogen sụt giảm khá thấp trong giai đoạn này nhưng nhiều phụ nữ không sẵn sàng cho việc sử dụng liệu pháp hormon thay thế. Nguyên nhân của việc này là do việc sử dụng hormon thay thế có thể gây một số bệnh ung thư nhất định. Chính vì vậy, nhiều phụ nữ do không sử dụng liệu pháp hormon thay thế nên là một trong các yếu tố nguy cơ tăng khả năng bị trầm cảm.
Phụ nữ ở thời kỳ mãn kinh cần được tư vấn về tâm lý để phát hiện và điều trị sớm chứng trầm cảm. Đặc biệt, trường hợp có triệu chứng tiền mãn kinh rầm rộ cũng như có tình trạng gia đình, kinh tế không may mắn cần được khám và tầm soát trầm cảm để phát hiện sớm và có hướng điều trị kịp thời nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống cho họ. Người thân nên gần gũi, chia sẻ, động viên phụ nữ vượt qua giai đoạn này. Bên cạnh đó, thể dục, chế độ ăn và dùng thuốc chống trầm cảm là các yếu tố rất quan trọng. Việc điều trị bằng các thuốc chống trầm cảm phải dùng theo đúng chỉ định, có trường hợp phải dùng suốt đời, không được bỏ thuốc giữa chừng, kể cả khi các triệu chứng bệnh đã suy giảm thì vẫn phải dùng thuốc. Bên cạnh đó, người bệnh cần tăng cường tập luyện, tham gia câu lạc bộ và tăng cường chia sẻ, giao tiếp vui vẻ, đẩy lùi suy nghĩ tiêu cực, tránh stress để không là nạn nhân của bệnh trầm cảm...
BS. TRƯƠNG VĂN LÂN
Theo suckhoedoisong.vn