Trời chạng vạng, khói lam chiều từ bếp lò bốc lên, mùi lúa gạo kết rền trong vành lá dong, lạt chuối… Sau bao nhiêu năm xa quê trở về tôi lại được nếm những chiếc bánh tẻ Chờ nóng hổi, bình dị đã làm nức lòng bao khách gần xa.
“Ba làng Mịn, bảy làng Chờ
Một làng Ô Cách chơ vơ giữa đồng…”.
Xưa kia Tổng Chờ là tên gọi chung của 7 làng: Phú Mẫn, Nghiêm Xá, Trung Bạn, Ngân Cầu, Ngô Nội, Tiên Trà, Phù Lưu (xã Trung Nghĩa) kết nghĩa với nhau tổ chức ngày hội “thất thôn giao liệt” từ ngày 11 đến ngày 13 tháng 3 âm lịch hàng năm. Những ngày lễ hội đầu xuân, các làng chọn ra những chàng trai vạm vỡ giã gạo, rùi xay bột còn các nữ tú ngâm, cắt gọt rửa sạch lá dong bến ao trong xanh đem về gói.
Mỗi độ xuân về hoặc những ngày giỗ tết quê tôi, khi sửa soạn mâm cơm cúng lễ Tổ tiên nhà nào cũng không quên đĩa bánh tẻ. Đó là cách thể hiện sự no đủ, vui vầy và niềm vui sau những ngày cấy cày nặng nhọc. Những chiếc bánh tẻ thảo thơm mộc mạc, nhưng để làm được bánh ngon, nức tiếng cả vùng Kinh Bắc không phải chuyện giản đơn. Họ thường dùng gạo tẻ hạt mẩy dài, ít dính và phải lấy gạo từ năm trước để lại mới ngon. Lá dong xanh to, dày được ngâm hoặc luộc qua cho lá mềm.
Bột được xay bằng cối đá xanh là tốt nhất, xay càng nhỏ, bánh càng mịn, càng dẻo. Bột được đựng trong chậu hàng ngày đôi lần chắt bỏ nước trong đi, rồi lại cho nước lã vào khuấy đều để ở chỗ thoáng mát. Trước khi làm bánh phải chắt hết phần nước trong chậu bột đi, cho bột vào xoong rồi đun nhỏ lửa liên tục đến khi bột sền sệt là bắp ra đem gói với nhân bánh tẻ làm bằng thịt lợn mông băm nhỏ xào với mộc nhĩ, hành thơm. Bánh được gói to bằng chuôi niềm dài khoảng gang tay được buộc bằng dây chuối, bây giờ được thay bằng dây ni lông. Để bánh thơm dẻo phải luộc bằng củi. Bỏ bánh vào nồi nước sôi luộc độ 15 phút khi bóc bánh ra thấy bột không dính vào lá mới đạt yêu cầu.
Bây giờ, Tổng Chờ xưa chỉ còn gần 10 hộ gia đình chuyên làm nghề gói bánh tẻ, như gia đình chị Lan Võ (thôn Ngô Nội, xã Trung Nghĩa), chị Năm (Nghiêm Xá, thị trấn Chờ)… mỗi ngày gói hàng nghìn chiếc bánh phục theo các đơn đặt hàng cho các nhà hàng, khách sạn, đám cưới hỏi, giỗ… khắp nơi trong và ngoài tỉnh. Chị Lan cho biết: “Từ sáng đến tối, chuông điện thoại reo liên hồi, “Đây có phải nhà sản xuất bánh tẻ Lan Võ không nhỉ?” Người đặt 50-100 chiếc, cũng có người đặt làm 4000 - 5000 chiếc cho đám cưới con. Giữ và kế thừa nghề truyền thống quê hương, tôi cảm thấy hạnh phúc mỗi khi khách hàng tấm tắc ngợi khen “Bánh tẻ làng Chờ vừa dẻo, vừa ngon”. Hiện nay, cơ sở sản xuất của gia đình chị Lan có gần 10 người tham gia, mỗi ngày làm ra 4000- 6000 chiếc bánh tẻ phục vụ nhu cầu khách hàng khắp xa gần ưa chuộng.
Bánh tẻ Chờ xuất hiện trong các lễ cưới, tiệc ở các nhà hàng, khách sạn đến những phiên chợ quê. Nó được xem là món “khoái khẩu” của mọi người-món quà quê mộc mạc gần gũi của vùng Kinh Bắc-Bắc Ninh.
ST