Diễn đàn Hợp tác kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) là nơi khởi đầu của hơn một nửa số hiệp định thương mại trên thế giới và mang lại nhiều lợi ích nhất cho các nền kinh tế thành viên. Song sự trỗi dậy của bảo hộ thương mại, các biện pháp phi thuế quan đang gây nhiều rào cản, đòi hỏi APEC phải có những động thái tích cực hơn.
Các doanh nghiệp Việt Nam kỳ vọng ở hàng loạt RTA,FTA. Ảnh: LAM ANH
Trong 30 năm qua, các hiệp định thương mại khu vực (RTA) và hiệp định thương mại tự do (FTA) trong APEC đã có những bước phát triển vượt bậc so các khu vực khác trên thế giới. Giao dịch thương mại về hàng hóa và dịch vụ tăng 6,7 lần, với tổng giá trị khoảng 20.000 tỷ USD vào năm 2015. Mức thuế quan trung bình giảm từ 17% vào năm 1989 xuống còn 5,6% năm 2014, nhờ việc củng cố quan hệ thương mại, đầu tư, cũng như sự gia tăng mạnh mẽ của các thỏa thuận thương mại tự do song phương và khu vực.
Trong buổi đối thoại về các RTA và FTA diễn ra mới đây tại TP Hồ Chí Minh, Thứ trưởng Thường trực Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn khẳng định, hơn một nửa FTA trên thế giới bắt nguồn từ 21 nền kinh tế thành viên APEC. Theo thống kê của Ban Thư ký APEC, tính đến năm 2016, hơn 150 RTA/FTA (trong đó có ít nhất một thành viên APEC tham gia) đã có hiệu lực, gần 60 RTA/FTA đã được ký kết và thực thi giữa các thành viên APEC với nhau.
Thời gian gần đây, ngày càng có nhiều FTA thế hệ mới trong khu vực tập trung hơn vào các nội dung thương mại và đầu tư thế hệ mới, giải quyết hiệu quả các vấn đề sau biên giới và phi thuế quan. Nhờ tác động tích cực của các RTA/FTA, giao dịch thương mại nội khối APEC đã tăng ở mức 274%, từ 2.300 tỷ USD lên 6.300 tỷ USD trong giai đoạn 2000-2016. Việc hình thành RTA/FTA đã và đang có ý nghĩa rất lớn đối với các nền kinh tế thành viên của APEC, trong đó có Việt Nam.
Theo Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh, đối với Việt Nam, APEC là một trong những diễn đàn đa phương quan trọng và mang lại nhiều lợi ích thực chất nhất. Cụ thể, APEC hội tụ 13 trong số 25 đối tác chiến lược, đối tác toàn diện và nhiều đối tác kinh tế, thương mại hàng đầu của Việt Nam. Có đến 18 thành viên APEC là các đối tác quan trọng trong các FTA song phương và đa phương của Việt Nam. Các thành viên APEC chiếm tới 78% vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, 75% thương mại hàng hóa, 38% viện trợ phát triển chính thức và 79% lượng khách du lịch quốc tế của Việt Nam. Đặc biệt, kể từ khi các FTA mà Việt Nam ký kết với các đối tác có hiệu lực, các doanh nghiệp (DN) xuất khẩu (XK) trong nước “vươn xa” khắp thế giới một cách dễ dàng hơn.
Phó Cục trưởng Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) Đặng Xuân Quang cũng cho biết, vượt mọi dự báo, mười tháng năm 2017, vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam đã đạt mức kỷ lục với hơn 28 tỷ USD. Và dấu ấn của các nhà đầu tư thuộc các nền kinh tế thành viên APEC ngày càng mạnh mẽ. Tất cả các dự án quy mô lớn đăng ký đầu tư vào Việt Nam trong 10 tháng năm 2017 đều là của các DN đến từ các nền kinh tế thành viên APEC. Bảy nền kinh tế thành viên APEC hiện nằm trong top 10 thị trường XK lớn nhất của Việt Nam. Tổng vốn đầu tư vào Việt Nam trong 10 tháng qua của các nền kinh tế thành viên APEC đã lên tới 24 tỷ USD, chiếm tới 85% tổng vốn đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Động thái này cũng đang chứng minh, với việc là nước chủ nhà Năm APEC 2017, Việt Nam đang có những cơ hội vàng để tăng cường thu hút đầu tư nước ngoài. Việt Nam đang đứng trước một viễn cảnh to lớn về thu hút nhiều hơn dòng vốn đầu tư có chất lượng từ APEC.
Tuy nhiên, mặc dù các RTA/FTA đã và đang mang lại nhiều thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội của các nền kinh tế thành viên APEC, song đang dấy lên các lo ngại về sự trỗi dậy của bảo hộ thương mại, các biện pháp phi thuế quan. Điều này khiến những nỗ lực thúc đẩy tự do hóa thương mại và mở cửa thị trường bị chậm lại. Đây là thách thức lớn mà Việt Nam và một số nền kinh tế thành viên APEC đang phải đối mặt.
Bộ trưởng Trần Tuấn Anh cho biết, APEC bắt đầu thảo luận về việc định hình viễn cảnh APEC sau năm 2020, tức là sau khi Mục tiêu Bogor (đưa APEC trở thành một khu vực tự do hóa thương mại và đầu tư hàng đầu thế giới) được hoàn thành. Trong bối cảnh hiện nay, sự trỗi dậy những hoài nghi về các lợi ích mà toàn cầu hóa và tự do hóa thương mại mang lại cho người dân đang tạo điều kiện cho chủ nghĩa bảo hộ thương mại bùng phát. Sau năm 2020, APEC vẫn còn nhiều việc phải thực thi, nhằm bảo đảm các nền kinh tế thành viên sẽ tiếp tục các cam kết về mở cửa thị trường cho dòng chảy thương mại và đầu tư trong khu vực. Bên cạnh việc xây dựng các chương trình làm việc để giải quyết các rào cản thương mại và đầu tư trong khu vực, Việt Nam đang cùng các thành viên APEC thúc đẩy một số sáng kiến liên quan tăng trưởng bền vững, bao trùm và sáng tạo, nhằm bảo đảm các chủ thể và các nhóm khác nhau trong nền kinh tế được hưởng lợi từ tiến trình toàn cầu hóa và tự do hóa thương mại.
Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Vũ Tiến Lộc khẳng định, APEC 2017 sẽ ưu tiên thúc đẩy hỗ trợ DN nhỏ và vừa, thậm chí DN siêu nhỏ có cơ hội tiếp cận, kết nối với chuỗi giá trị toàn cầu. Các DN Việt Nam kỳ vọng, với hàng loạt RTA/FTA, dòng chảy thương mại giữa các nền kinh tế thành viên APEC sẽ ngày càng mạnh hơn.
Theo QUỐC BÌNH/nhandan.com.vn