Nằm trong thung lũng Mường Bi rộng lớn, hơn 80 ngôi nhà sàn quây quần trong xóm Ải là một không gian văn hóa Mường thu nhỏ, nơi lưu giữ được nhiều giá trị truyền thống, từ lời ăn, tiếng nói tới nếp sinh hoạt thường ngày.
Hai cọn nước mới đặt dưới lòng suối vắt ngang xóm Ải quay đều đều chào đón khách. Mùa hè được tính là “mùa trái vụ” của du lịch miền núi, lại càng thưa vắng với những điểm đến còn hoang sơ như xóm Ải. Khi có nước về, bà con bắt đầu vào mùa gieo cấy. Mấy năm nay, vào mùa vụ, các cô, bác nông dân còn trở thành người hướng dẫn cho du khách, đặc biệt là khách nước ngoài cách nhổ mạ, cày cấy, tát nước. Ngoài làm ruộng, du khách đến xóm Ải đều có thể cùng đánh bắt cá, trồng rau, đan lát, thêu thùa cùng mọi người trong xóm.
Đi chợ cũng là một trải nghiệm thú vị. Nhìn những gùi hàng bà con mang ra chợ Lồ - khu chợ lớn nhất trong vùng cách không xa xóm Ải - là có thể biết đã tới mùa bắt đầu thu hoạch hoa thơm trái ngọt trong vườn, từ mít, hồng bì, mía, tới cá suối, măng rừng, mang lại sức hấp dẫn riêng cho những buổi chợ sớm đặc trưng miền núi.
Tắt ánh mặt trời, khi không còn cái nóng gay gắt như phố thị cũng là lúc những nhóm khách nước ngoài vừa kết thúc hành trình tới Khu bảo tồn thiên nhiên Ngọc Sơn - Ngổ Luông (thuộc hai huyện Tân Lạc, Lạc Sơn) và Khu bảo tồn thiên nhiên Pù Luông (Thanh Hóa) trở về. Quanh xóm Ải, du khách cũng có thể khám phá các danh lam thắng cảnh, hang động đẹp trong vùng lòng hồ Hòa Bình như thác Trăng, hang Bụt, động Hoa Tiên, vịnh Ngòi Hoa...
Người xóm Ải tự hào bởi nơi đây lưu giữ nhiều phong tục, tập quán, nét đẹp văn hóa truyền thống độc đáo của đồng bào dân tộc Mường. Các giá trị văn hóa truyền thống của người Mường, từ chiêng Mường, văn hóa Mo Mường, những địa danh gắn với sử thi của người Mường, các điệu dân ca, dân vũ đều được bà con trân trọng, giữ gìn, trở thành điểm thu hút khách tới tìm hiểu, trải nghiệm. Nếu đến vào những dịp lễ hội như lễ Khai hạ (Lễ xuống đồng), lễ hội chiêng Mường, lễ cơm mới, du khách sẽ được hòa cùng không khí hội hè, quây quần đoàn tụ uống rượu cần, thưởng thức những món ăn truyền thống, đón không khí thân thuộc như bên gia đình.
Theo BÀI & ẢNH: NGUYỄN LÊ
nhandan.com.vn