Vị trí: Xóm Đền, xã Thung Nai, huyện Cao Phong và xóm Phố Bờ, xã Vầy Nưa, huyện Đà Bắc.
Đặc điểm: Hai ngôi đền thờ hai bà Chúa Thác Bờ, người có công giúp vua Lê đánh giặc và hiển linh giúp dân vượt thác.
Tương truyền, năm 1431, Vua Lê Thái Tổ đem quân đi đánh giặc ở Đèo Cát Hãn (Sơn La), khi đến khu vực Thác Bờ thì quân sĩ của nhà vua không thể vượt qua do dòng nước chảy xiết, nhiều mỏm đá lớn chênh vênh. Lúc đó, hai người phụ nữ dân tộc Mường và Dao sống gần khu vực Thác Bờ đã cùng vận động dân cư địa phương lên rừng xẻ gỗ đóng thuyền, bè rồi chèo thuyền chở quân sĩ của nhà vua. Sau khi mất, 2 bà còn hiển linh giúp dân vượt thác an toàn nên người dân địa phương đã lập hai ngôi đền thờ và tôn hai bà làm Chúa Thác Bờ. Đền thờ bà người Mường tọa lạc trên sườn đồi Sầm Lông (xóm Đền, xã Thung Nai) và đền thờ bà người Dao tọa lạc trên đỉnh đồi Hang Thần (xóm Phố Bờ, xã Vầy Nưa). Nơi đây có cảnh quan hùng vĩ, hài hòa, sau lưng là núi, trước mặt là sông nước hữu tình, thuyền bè qua lại.
Từ bến thuyền Thung Nai, đi thuyền mất khoảng 15 phút, du khách sẽ đến bến thuyền ở khu vực đền thờ bà người Mường. Vào mùa mưa, nước dâng cao, thuyền bè có thể cập sát cửa đền. Vào mùa khô, từ bến thuyền, du khách leo qua 108 bậc sẽ lên tới đền. Với kiến trúc hình chữ Đinh, lưng tựa núi, mặt hướng ra sông Đà, đền thờ bà người Mường gồm hai tầng: tầng 1 dùng để đón tiếp khách hành hương, tầng 2 làm nơi thờ tự với 3 gian đại bái và 1 gian hậu cung. Khu vực giữa bờ nóc của đền đắp hình “lưỡng long chầu nguyệt”.
Từ đền thờ bà người Mường, du khách đi thuyền khoảng 20 phút về phía tây bắc sẽ đến bến thuyền ở khu vực đền thờ bà người Dao. Tiếp tục leo hơn 100 bậc rồi qua một triền dốc thoai thoải du khách sẽ tới đền. Đền thờ bà người Dao cũng có kiến trúc hình chữ Đinh, bao gồm 1 gian đại bái và 1 gian hậu cung. Phía trước đền là cửa ngũ quan. Phần mái phía trên cửa lợp ngói ri, 2 bên mái tạo kiểu đầu đao uốn cong mềm mại. Trên mỗi vòm cửa đắp 1 đôi hạc đậu trên cành tùng, chim phượng cắp cuốn thư so le nhau. Hai bên tả, hữu cửa đắp hình 2 ông Khuyến thiện và Trừng ác. Hiện nay, đền vẫn còn lưu giữ 1 quả chuông đồng được đúc vào năm Thành Thái thứ 6 (1895).
Hàng năm, để tưởng nhớ công ơn của 2 bà Chúa Thác Bờ, người dân địa phương tổ chức lễ hội đền Chúa Thác Bờ từ ngày 2 tháng 1 âm lịch đến hết tháng 4 âm lịch, bao gồm các hoạt động văn hóa như: hầu đồng, cầu danh, cầu tài, rút quẻ... Du khách tới dự lễ hội đền Chúa Thác Bờ còn có dịp thưởng thức nhiều món ăn ngon được chế biến từ cá sông Đà như: cá nướng, cá chiên...
ST