Luật Đất đai năm 2013 được Quốc hội Việt Nam thông qua và có hiệu lực ngày mùng 1 tháng 7 năm 2014 quy định rất rõ đất nông nghiệp là tư liệu sản xuất chủ yếu phục vụ cho việc trồng trọt và chăn nuôi không có mục đích để ở. Vì vậy, người sử dụng đất không được xây dựng nhà ở và công trình trái phép trên đất nông nghiệp.
Trên thực tế thì nhiều năm qua, tình trạng lấn chiếm xây dựng công trình dân dụng, nhà xưởng trái phép lại xảy ra khá phổ biến ở nhiều địa phương. Dù đã có quy định cụ thể và có chế tài xử lý đi kèm thế nhưng tại một số địa phương hoạt động lấn chiếm xây dựng trái phép vẫn xảy ra.
Một số khu vực đất ruộng của người dân thuộc địa bàn huyện Vĩnh Tường và huyện Yên Lạc, không ít trường hợp người dân đổ đất xây dựng các công trình trái phép. Trên thực tế, chính quyền các địa phương đã rất cố gắng nhưng vẫn có nhiều công trình vi phạm được mọc lên. Các công trình xây dựng trên đất nông nghiệp thường diễn ra theo kịch bản khá giống nhau. Bước đầu lợi dụng đêm tối tiến hành đổ đất, san nền và chờ đợi một khoảng thời gian sẽ tiến hành xây dựng các công trình làm nơi kinh doanh, buôn bán, tập kết hàng hóa.
Theo báo cáo của UBND tỉnh cho biết: thực tế hiện nay, công tác quản lý đất đai trên địa bàn tỉnh vẫn còn những hạn chế nhất định như: Tình trạng vi phạm về lấn đất, chiếm đất, sử dụng đất sai mục đích vẫn xẩy ra; chất lượng quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất chưa cao; công tác chỉnh lý hồ sơ địa chính, đăng ký đất đai, xây dựng cơ sở dữ liệu đất đai còn chậm.
Trước thực trạng trên, Ban Thường vụ Tỉnh ủy đã ban hành các văn bản: Chỉ thị số 32 ngày 12/9/2019 về tăng cường công tác phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc; Nghị quyết số 02 ngày 26/12/2021 về lãnh đạo thực hiện các biện pháp đẩy nhanh công tác giải phóng mặt bằng để thực hiện các dự án phát triển kinh tế-xã hội trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc.
UBND tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật theo phân cấp để triển khai thi hành Luật Đất đai, đồng thời ban hành các văn bản để lãnh đạo, chỉ đạo nhằm tăng cường công tác quản lý đất đai như: Đề án phòng ngừa ngăn chặn, chống lấn chiếm và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai; Kế hoạch số 54 ngày 16/3/2020 của UBND tỉnh Vĩnh Phúc về việc thực hiện Chỉ thị số 32 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về tăng cường công tác phòng ngừa, ngăn chặn và xử lý vi phạm pháp luật về đất đai trên địa bàn tỉnh, xử lý dứt điểm các tồn tại, vi phạm trong việc lấn đất, chiếm đất, chuyển mục đích sử dụng đất trái phép.
Đặc biệt mới đây, ngày 1/6/2023, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Chỉ thị số 12 về việc tăng cường công tác quản lý đất đai trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc. Chỉ thị nêu rõ các cấp, các ngành chủ động, thường xuyên nắm chắc tình hình công tác quản lýhà nước về đất đai tại địa phương.
Tất cả những hành vi vi phạm Luật Đất đai phải được phát hiện sớm, ngăn chặn, xử lý kịp thời, dứt điểm ngay từ khi mới phát sinh. Địa phương nào để xẩy ra tình trạng vi phạm về đất đai hoặc buông lỏng trong lãnh đạo, quản lý, chậm phát hiện hoặc không cương quyết trong xử lý vi phạm thì phải chịu hoàn toàn trách nhiệm trước pháp luật và Chủ tịch UBND tỉnh. Các chủ trương lãnh đạo của Tỉnh uỷ, chỉ đạo của UBND tỉnh nêu trên đã được các cấp, các ngành thực hiện và từng bước đi vào cuộc sống, góp phần quan trọng vào việc phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững ổn định chính trị và trật tự an toàn xã hội trên địa bàn tỉnh.
Theo như quy định hiện hành, mức xử phạt hành chính đối với công trình xây dựng vi phạm sai phép, xây dựng xây dựng trái phép, xây dựng không có giấy phép được quy định tại Điều 15, Nghị định số 139 năm 2017 của Chính phủ nêu rõ là đối với công trình xây dựng trái phép thì chủ công trình bị phạt tiền từ 20 triệu đồng đến 60 triệu đồng nếu như bị phát hiện vi phạm; đồng thời, các trường hợp này bị áp dụng các biện pháp yêu cầu khắc phục hậu quả: đối với công trình đang thi công thì bị lập biên bản xử phạt và yêu cầu dừng thi công; đối với công trình đã hoàn tất xây dựng thì buộc tháo dỡ công trình vi phạm.
Quy định là như vậy nhưng xây dựng trái phép nếu không ngăn chặn ngay từ khi bắt đầu manh nha sẽ tiềm ẩn nguy cơ mất an ninh trật tự ở địa phương mà còn để lại nhiều hệ lụy, tốn kém ngân sách cả nước vì địa phương sẽ phải huy động nhân lực, vận lực để cưỡng chế giải tỏa công trình vi phạm sau này. Chính vì vậy, song song với công tác xử lý vi phạm, các địa phương cấp xã thực hiện nghiêm công tác quản lý, kiên quyết không để phát sinh mới.
Với quan điểm không có vùng cấm, không có ngoại lệ, tỉnh Vĩnh Phúc nhất quán chủ trương không có việc hợp thức hóa, mọi hành vi sai phạm đều phải xử lý nghiêm theo đúng quy định của pháp luật. Trong trường hợp, các hộ vi phạm pháp luật về đất đai là cán bộ, đảng viên, tỉnh sẽ kiên quyết xử lý trước. Người đứng đầu cấp ủy, chính quyền địa phương chịu trách nhiệm nếu để phát sinh mới về vi phạm đất đai trên địa bàn.
Lỗ Hiếu