Việc tổ chức xây dựng và triển khai mô hình xây dựng khu dân cư (KDC) đăng ký không sinh con thứ 3 trở lên thật sự là mô hình thực hiện giảm tỉ lệ sinh con thứ 3 có hiệu quả, được huyện Bình Sơn (Quảng Ngãi) khởi xướng và triển khai trong 10 năm qua.
Trong thời điểm này, trên địa bàn huyện các mô hình truyền ien đã được xây dựng như Câu lạc bộ (CLB) nam trung niên đình sản, CLB phụ nữ thực hiện KHHGĐ, CLB gia đình trẻ, CLB tiền hôn nhân…., tuy nhiên hiệu quả cho thấy hoạt động của công tác Dân số - Kế hoạch hoá gia đình và tác động của các mô hình còn nhiều hạn chế trong việc giảm thiểu số người sinh con thứ 3 trở lên, mô hình lại dàn trải, hoạt động còn mang tính lồng ghép, thụ động.
Trong khi đó, cuộc vận động Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hoá ở KDC đang được triển khai trên địa bàn huyện, các tiêu chí xây dựng gia đình văn hoá, KDC tiên tiến đã đề cập đến việc thực hiện tốt chính sách dân số - KHHGĐ. Đây chính là tiền đề quan trọng trong việc thực hiện ý tưởng lồng ghép vận động về DS-KHHGĐ.
Trước thực trạng trên, năm 2000 huyện Bình Sơn đã xây dựng mô hình KDC đăng ký không sinh con thứ 3 trở lên và đã được tập thể ngành Dân số huyện Bình Sơn thống nhất và triển khai nhằm giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trên địa bàn huyện.
Từ 9 KDC làm điểm năm 2000, đến năm 2003 toàn huyện đã xây dựng 179 KDC ra mắt đăng ký, có 7 xã là Bình Dương, Bình Thanh Đông, Bình Đông, Bình Thuận, Bình Long, Bình Trị và Bình Thới 100% KDC đều đăng ký.
Qua triển khai thực hiện, mô hình đã mang lại kết quả tương đối, hầu hết các địa phương được chọn điểm xây dựng mô hình, các cấp uỷ đảng, chính quyền đã xác định công tác dân số kế hoạch hoá gia đình là một bộ phận quan trọng trong chương trình phát triển kinh tế-xã hội của địa phương. Ban dân số các xã đã được củng cố và hoạt động có hiệu quả hơn.
Các ban ngành, đoàn thể, các tổ chức chính trị xã hội đã tham gia đồng bộ tích cực và hoạt động có hiệu quả, đặc biệt trong lĩnh vực truyền ien và dịch vụ kế hoạch hoá gia đình, hệ thống thu thập ien tin về dân số kế hoạch hoá gia đình được chú ý và ngày càng hoàn thiện hơn. Nguồn lực huy động phục vụ cho chương trình ngày càng nhiều hơn.
Đây là giai đoạn do huyện tự khởi xướng và thực hiện chưa có sự định hướng và can thiệp của ngành cấp trên.
Để xác định lại hiệu quả của mô hình, năm 2003 huyện tiến hành tổng kết 3 năm thực hiện và hiệu quả của mô hình đã đem lại đáng kể trong việc giảm tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên trên địa bàn huyện, cụ thể đến năm 2003 tỷ lệ đã giảm xuống còn 16,02%, giảm 8,29% so với năm 2000.
Đây là một kết quả khả quan trong việc thực hiện mô hình và đã được Ủy ban dân số gia đình và trẻ em tỉnh công nhận và cho phép triển khai mô hình diện rộng trong toàn tỉnh. Từ thực tế đó, huyện Bình Sơn đã chỉ đạo tăng cường nhân rộng mô hình, kết quả là số KDC đăng ký tăng qua từng năm.
Nếu như năm 1999, cả huyện không có KDC nào đăng ký thì đến năm 2005 có 229 KDC đăng ký và đến tháng 9.2011 có 308 KDC đăng ký, chiếm tỷ lệ 75,5% trên tổng số KDC trong toàn huyện; có 12/25 xã 100% KDC đều đăng ký, với 16.066 cặp vợ chồng có 2 con trở lên đăng ký thực hiện.
Nhờ vậy, chất lượng chương trình dân số được nâng lên; tỷ lệ con thứ 3 trở lên trên địa bàn huyện giảm từ 24,31% năm 2000 xuống còn 10,54% vào cuối năm 2010; tỷ lệ tăng dân số tự nhiên giảm từ 1,356% năm 2000 xuống 0,898% năm 2010, tỷ suất sinh thô giảm từ 18,4%o năm 2000 xuống còn 10,98%o.
Nhiều KDC ien tiếp nhiều năm liền không có người sinh con thứ 3 trở lên và có 14 xã duy trì mức sinh con thứ 3 trở lên dưới 10%. Có thể nói, việc xây dựng mô hình KDC đăng ký không sinh con thứ 3 trở lên ở huyện Bình Sơn là một việc làm có hiệu quả, nhận thức của cộng đồng được nâng lên rõ rệt.
Hầu hết các gia đình đã ý thức được việc sinh đông con là khổ, kinh tế không phát triển và dần chấp nhận quy mô gia đình ít con để phát triển kinh tế gia đình. Mô hình không chỉ giúp cho người dân hiểu biết về chính sách dân số mà con giúp cho bà con xoá bỏ những hủ tục lạc hậu, những nếp nghĩ cũ…
Kết quả đạt được của mô hình này đã góp phần lớn vào công tác bình ổn dân số, nâng cao chất lượng dân
số trên địa bàn huyện.
Theo Mai Huynh/ Văn Hóa Online