Nằm bên triền sông uốn lượn mang tên Thiên Đức thuở xưa (sông Đuống ngày nay), khu di tích lịch sử thờ vị Thủy tổ của nước ta đang lưu giữ những giá trị văn hóa và lịch sử quý báu. Nhưng vẫn chưa nhiều người biết rằng, đây là một trong những di tích vô cùng giá trị, mang dấu ấn vị vua đầu tiên của nước Việt và kinh thành cổ Luy Lâu. Dấu tích xưa bên sông Thiên Đức.
Đứng trên đê thôn Á Lữ, xã Đại Đồng Thành, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh nhìn về phía con sông Đuống sẽ thấy một vùng cây cối tốt tươi. Những cây xà cừ cổ thụ cành lá xum xuê, cây hoàng lan xòa bóng xuống khu lăng mộ của vua Kinh Dương Vương, vị Thủy tổ mở ra các thời đại vua Hùng. Nhiều năm qua, người dân thôn Á Lữ đã trông nom, gìn giữ khu di tích này.
Theo Ban quản lý di tích lăng và đền thờ Kinh Dương Vương, thần phả, sắc phong và sử sách còn lưu lại cho thấy, Thần Nông lấy Nữ Long sinh ra Viêm Đế, Viêm Đế sinh ra Đế Minh. Đế Minh đi tuần phương Nam sinh ra Lộc Tục. Lộc Tục là bậc thánh trí, có tư chất thông minh, sức khỏe phi thường, tài đức hơn người. Đế Minh phong cho Lộc Tục làm vua cai quản phương Nam, xưng là Kinh Dương Vương. Kinh Dương Vương lập nên nhà nước sơ khai đầu tiên vào năm Nhâm Tuất (2879 trước Công nguyên), đặt tên nước là Xích Quỷ (tên một vì sao sáng đỏ rực bầu trời phương Nam trong dải Ngân Hà).
Kinh Dương Vương đóng lỵ sở ở Luy Lâu, Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh ngày nay rồi dời đô về Việt Trì, Phú Thọ và xây dựng kinh thành. Kinh Dương Vương lấy Thần Long, sinh ra Sùng Lãm (nối vua cha xưng là Lạc Long Quân). Lạc Long Quân lấy Âu Cơ sinh ra Hùng Vương. Kinh Dương Vương tạ thế vào ngày 18 tháng Giêng tại Khúc Khang, bộ Vũ Ninh (thuộc Bắc Ninh ngày nay). Nhân dân địa phương đã lấy ngày giỗ Vua Thủy tổ để tổ chức lễ hội.
Lăng và đền thờ Kinh Dương Vương được các vương triều xưa trùng tu, tôn tạo nhiều lần, kiến trúc nghệ thuật độc đáo. Năm vua Minh Mạng thứ 21 (1840) lăng được trùng tu. Đây là nơi lưu lại những dấu tích xưa với bia, mộ và hoành phi, câu đối: “Nam Bang Thủy Tổ” (Thủy tổ nước Nam), “Nam tổ miếu” (miếu thờ ông Tổ nước Nam), “Bách Việt Tổ” (Vua tổ nước Nam)…
Đền còn thờ Lạc Long Quân – Âu Cơ. Lăng và đền được xếp vào loại miếu thờ Đế vương các triều đại. Năm 1949, đền và lăng bị thực dân Pháp tàn phá. Nhân dân địa phương đã đấu tranh bảo vệ phần lăng của tổ tiên cùng các sắc phong, đồ thờ. Năm 1993, Bộ Văn hóa ra quyết định công nhận di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Từ đó đến nay, khu di tích này được nhân dân thôn Á Lữ và tỉnh Bắc Ninh gìn giữ.
Những ngày đầu xuân Nhâm Thìn, dòng khách thập phương đổ về di tích thờ Kinh Dương Vương đã đông hơn hẳn trước đây. Ngày 17 tháng Giêng, cả sườn đê sông Đuống nơi có lăng Kinh Dương Vương kín người xem quan họ. Những ngày sau, lễ rước kiệu từ lăng về đền, rước nước từ lăng ra sông… đã thu hút được đông đảo nhân dân. Lễ hội truyền thống được tổ chức trong 3 ngày 17, 18 và 19 tháng Giêng, nhằm lưu truyền cho thế hệ sau giá trị lịch sử và tinh thần quý báu, tưởng nhớ đến tổ tiên.
Theo Việt Hà/CAND Online