Những ngày đầu xuân mới, công việc nương rẫy tạm xong, ngô thóc đã được phơi khô cất vào nhà kho, đồng bào Cơ Tu bắt đầu tổ chức ăn Tết Prơ-giê-râm. Đây là ngày lễ lớn nhất trong năm, là dịp để mọi người, mọi nhà gác lại những công việc thường ngày để sum họp, quây quần đầm ấm bên nhau.
Cũng như các dân tộc khác, để có một cái Tết trọn vẹn hơn thì ngay từ giữa tháng Chạp, các gia đình đồng bào Cơ tu đã bắt đầu trang trí, sắm sửa lại nhà cửa, dán tranh, lau chùi đồ vật, bên ngoài thì nhổ cỏ, dọn dẹp cây cối cho quang đãng, quét đường làng ngõ xóm cho sạch sẽ, đàng hoàng. Các loại ghẻ, cung nỏ, giáo, mác, thanh la, trống, chiêng được lau chùi cẩn thận. Ở nhà Gươi người ta dựng cột đâm trâu bằng cây gạo trạm trổ, sơn vẽ đẹp mắt. Nhiều sinh hoạt văn hóa diễn ra tại nhà Gươi như kể chuyện, nhảy múa, hát dân ca. Con gái được dịp trao đổi tâm tình và rủ nhau chơi xuân kéo dài cả tháng. Đêm giao thừa, đồng bào nấu cơm hoặc đồ xôi, thịt gà, cá, thịt chuột, đưa lên đình để già làng, các đại diện gia đình cúng xin thần linh ban cho một năm mới được mùa, khỏe mạnh,… Nếu trong lễ hội khác, người Cơ Tu có nhiều kiêng kỵ thì trong dịp Tết, đồng bào không có kiêng kỵ gì. Thanh niên có thể đi chơi Tết từ chiều 30 đến mùng 3 Tết mới trở về.
Việc chuẩn bị đón Tết của nguời Cơ Tu bắt đầu bằng việc ủ rượu cần. Rượu cần ủ càng lâu càng nồng đượm, càng được nước, thơm ngon. Để có rượu cần hảo hạng, người Cơ Tu phải dùng loại nếp huyết có màu đỏ thẫm đồ lên, ủ với men rượu được làm bằng bột gạo trộn với các loại thực vật phơi khô trên giàn bếp. Nếu không có nếp huyết, đồng bào thay bằng nếp đỏ. Phổ biến hơn người ta ủ bằng sắn. Để rượu có màu bắt mắt, người dân gọt sắn để 2, 3 ngày cho thâm rồi mới nấu. Tùy theo mức độ thân, sơ với chủ nhà mà khách được mời loại rượu đậm, nhạt. Rượu nước nhất rất sánh, thơm nồng, uống vào có vị ngọt nhưng uống dễ say và say rất dai dẳng.
Với đặc điểm thời tiết mát lạnh quanh năm, thịt nấu đông được dùng phổ biến trong các lễ hội, ngày thường, khi trong nhà có thịt. Đồng bào cho tất cả các loại thịt vào nấu nhừ rồi nêm muối vừa ăn, để qua đêm, khi ăn chỉ cần xắn thành từng miếng dọn ra đĩa hay lá chuối. Trước Tết một tuần, dân làng thường tổ chức đi bắt cá tập thể ở những con sông lớn. Họ ngâm các loại trái, vỏ, rễ cây làm cho cá bị say tự động nổi lên mặt nước rồi tha hồ bắt. Cá thường được nướng chín, rồi xông khô, bỏ vào ống nứa trên giàn bếp và cũng được chế biến như thịt khô. Ngoài ra cá còn được nướng trong ống cho cháy ống, như được phơi, rồi để nguyên như vậy cho đến khi ăn. Thực phẩm của người Cơ Tu trong ngày Tết chủ yếu là món ăn do đồng bào tự tay làm ra như nếp, lúa, sắn, ngô.
Ngoài ra, đồng bào Cơ Tu còn làm thêm món Za zá - món ăn được xem là đặc trưng của dân tộc. Họ dùng các loại rau, măng, lá môn, chuối xanh, thịt rừng hoặc cá, ếch nhái... trộn lại với nhau rồi cho vào ống nứa tươi và đốt lửa bên ngoài. Đây là món ăn dùng nhắm với rượu tà vạt. Bên cạnh việc chuẩn bị nhiều món ăn, người Cơ Tu còn tổ chức các hoạt động văn hóa vui chơi như lễ hội đâm trâu, đánh cổng chiêng, nhảy điệu Za zá - điệu múa thiêng trong nghi lễ hiến sinh của người Cơ Tu, thể hiện sự vui mừng, lòng biết ơn đối với thần linh.
Các hoạt động đón tết Prơ-giê-râm thể hiện bản sắc văn hóa riêng của dân tộc Cơ Tu, là dịp mọi người nghỉ ngơi và tổng kết một năm bội thu hay tai ương, khỏe mạnh hay thiên tai, dịch bệnh.
Sưu tầm