Nhà thờ đá Tam Đảo là một công trình kiến trúc cổ, một tuyệt tác của đá bền vững với thời gian, nằm uy nghi, khoáng đạt giữa núi trời nên thơ, hùng vĩ.
Nhà thờ đá Tam Đảo được xây dựng từ năm 1937 theo lối kiến trúc Gothich.
Nhà thờ đá Tam Đảo nằm trên triền núi cao bên đường dẫn lên đỉnh núi Thiên Nhị, tại trung tâm thị trấn Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc. Vì thế, đứng ở vị trí nào trong thị trấn Tam Đảo, du khách cũng đều có thể chiêm ngưỡng được toàn cảnh của nhà thờ.
Nhà thờ được khởi dựng từ năm 1906, lúc đầu chỉ là ngôi nhà sàn lợp lá, mãi đến năm 1937 mới được xây dựng lại bằng đá theo mô hình kiến trúc Gothic. Đây là một trong bốn ngôi nhà thờ đá nổi tiếng ở Việt Nam, cùng với nhà thớ đá Phát Diệm (Ninh Bình), nhà thờ đá Sa Pa (Lào Cai) và nhà thờ đá Nha Trang (Khánh Hòa).
Trải qua nhiều năm tháng, công trình này vẫn giữ nguyên sức sống và vẻ đẹp ấn tượng của nó. Toàn bộ công trình được xây dựng bằng đá khiến cho nhà thờ trở nên trầm mặc, cổ kính. Vì nằm trên vùng núi cao, khí hậu mát mẻ, quanh năm mây mù bao phủ nên các phiến đá đều ngả màu rêu phong, sương khói.
Bên trong gian thánh đường bố trí khá đơn gian, ở giữa không có các hàng trụ như thường thấy, hai bên vách có nhiều ô cửa vòm được trang trí bằng những bức tranh kính màu vẽ các sự tích liên quan đến nhà thờ và Chúa.
Phía ngoài, ngay bên trái cửa thánh đường có một tháp chuông hình trụ vuông cao 18m cũng được xây bằng đá. Các mặt tháp chuông được trang trí bằng những ô gạch hoa màu đỏ, ở giữa có hình cây thánh giá.
Đặc biệt, phía bên ngoài thánh đường có một khoảng sân rộng được bao quanh bằng hàng cửa cuốn rộng rãi và thoáng đãng. Từ đây nhìn xuống, du khách sẽ thấy được toàn cảnh thung lũng thị trấn Tam Đảo với những tòa biệt thự, khách sạn, nhà nghỉ, chợ búa hiện lên mờ ảo trong màn sương và những vườn su su xanh mướt trải dài theo các triền đồi.
Được biết, trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, thực hiện chính sách tiêu thổ kháng chiến của cách mạng Việt Nam, nhân dân đã di tản khỏi thị trấn, mọi cơ sở nhà cửa đều bị phá hủy; riêng ngôi nhà thờ được Bác Hồ chỉ thị phải giữ nguyên vẹn, không được xâm phạm vào tín ngưỡng của dân... nhờ vậy mà kiến trúc của nhà thờ vẫn còn giữ được nguyên vẹn cho đến tận ngày nay. Năm 2008, nhà thờ được trùng tu và đặt tên là "Nữ vương Hòa bình".
Ngày nay, nhà thờ đá Tam Đảo là một điểm tham quan lý thú không thể bỏ qua đối với mọi du khách khi đến nghỉ ngơi, tĩnh dưỡng ở Tam Đảo./.
ST