Trong điều trị bệnh, hệ tiêu hóa là một trong những con đường đưa và hấp thụ thuốc cho cơ thể. Đây là cách sử dụng thuốc thông dụng và tiện lợi nhất.
Thuốc kích thích tiêu hóa có thể gây loét dạ dày.
Trong điều trị bệnh, hệ tiêu hóa là một trong những con đường đưa và hấp thụ thuốc cho cơ thể. Đây là cách sử dụng thuốc thông dụng và tiện lợi nhất. Thế nhưng, thuốc là con dao hai lưỡi, hệ tiêu hóa lại thường bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi tác dụng phụ của thuốc.
Thuốc chữa loãng xương, gây thủng thực quản
Các thuốc thuộc nhóm bisphosphonate (alendronate, risedronate, pamidronate...) được sử dụng nhằm ức chế tiêu xương trong điều trị và dự phòng loãng xương nhưng có tác dụng phụ góp phần bào mòn thực quản. Mặc dù ít gặp nhưng tổn thương ở thực quản có xu hướng liên quan với các biến chứng nặng như: xuất huyết, chít hẹp hoặc thủng thực quản.
Thông thường, nhóm thuốc này chỉ gây ra những triệu chứng nhẹ và thoáng qua như khó nuốt, đau khi ăn, nhưng tùy theo cơ địa của người dùng mà dẫn đến các triệu chứng loét thực quản vì niêm mạc thực quản bị kích ứng trực tiếp khi phải tiếp xúc kéo dài với thuốc. Hiện tượng này xảy ra trong tháng đầu tiên dùng thuốc và có liên quan với việc dùng thuốc không đúng cách.
Ví dụ điển hình của nhóm thuốc này là alendronate, pamidronate. Thuốc alendronate có thể gây viêm loét thực quản và viêm loét dạ dày trong khi đó pamidronate thì lại gây ra viêm thực quản là chủ yếu. Sử dụng thuốc này một thời gian dễ xuất hiện các rối loạn như bỏng rát sau xương ức, đau rát khi nuốt. Kèm theo đó là những dấu hiệu rối loạn tiêu hóa, hay ợ hơi, ợ chua, hay bị đầy bụng. Phản ứng này gặp nhiều ở người cao tuổi phải dùng thuốc do giảm mật độ xương.
Thuốc chữa khớp gây hại dạ dày, thủng đường tiêu hóa
Đứng đầu trong danh mục các thuốc gây hại nghiêm trọng hệ tiêu hóa là thuốc chống viêm không steroid gồm: diclofenac, indomethacin, phenybutazol, ibuprofen... Các thuốc này có tác dụng đặc hiệu trong bệnh viêm xương khớp: chống viêm, giảm đau và hạ sốt. Đây là những thuốc được sử dụng khá thông thường, đa số là người cao tuổi. Các tác dụng phụ trên tiêu hóa mà nó gây ra là: viêm, loét, chảy máu và thậm chí là thủng dạ dày, ruột. Tỷ lệ bị biến chứng do thuốc ước chừng cứ 100 người bị thấp khớp phải sử dụng thì có khoảng 13 người bị viêm loét và chảy máu tiêu hóa. Trong số đó, ibuprofen và diclofenac là những thuốc ít gây hại với đường tiêu hóa trên (dạ dày, thực quản...). Các thuốc meloxicam, pirocicam, tenocicam được dùng trong điều trị viêm xương khớp, thoái hóa khớp, viêm cột sống cứng khớp. Tuy phản ứng có hại gây loét và xuất huyết đường tiêu hóa ít gặp hơn nhưng vẫn là nhóm thuốc có nguy cơ cao gây chảy máu đường tiêu hóa nếu bị lạm dụng, dùng liều cao kéo dài.
Rất nhiều thuốc chữa bệnh khớp gây rắc rối ở dạ dày với mức độ khác nhau như thuốc chứa corticoid (prednisolon, medrol, mexamethason...). Trong số các thuốc chống thấp khớp tác dụng chậm thì chloroquin, methotrexat được đánh giá là an toàn, nhưng vẫn có tính kích thích dạ dày, gây nôn, đau dạ dày.
Thuốc kích thích tiêu hóa có thể gây loét dạ dày
Thuốc kích thích tiêu hóa chiết xuất từ men của dạ dày, tụy thực chất là những enzym đông khô, enzym chưa hoạt động được bổ sung vào chế độ điều trị nhằm làm tăng khả năng phân giải thực phẩm. Phần nhiều những thuốc này là những men phân hủy chất đạm động vật như protease, pepsin. Những thuốc này rất có ý nghĩa khi người bệnh bị các chứng bệnh như viêm dạ dày mạn tính, viêm tụy mạn tính không còn đủ khả năng chế tiết đủ pepsin và protease nữa. Nhưng nó lại là kẻ thù của những người có lớp niêm mạc nhạy cảm. Khi dùng quá liều, nó có thể làm tăng nguy cơ viêm loét vì nó làm tiêu hủy lớp niêm mạc che phủ trong cùng của cơ quan tiêu hóa. Phần bị nặng nhất là dạ dày và lớp niêm mạc. Nếu đối tượng có nguy cơ bị viêm loét thì thuốc này sẽ gây ra viêm loét điển hình. Còn nếu thuốc này được dùng sai chỉ định, tức là dùng cho người đang có viêm loét dạ dày thì sẽ gây ra viêm loét nặng và có thể chảy máu hoặc thủng.
Tiêu chảy do thuốc
Thuốc chữa bệnh gút đặc hiệu là colchicin lại có tính độc cao trên đường tiêu hóa, có thể làm cho bệnh nhân bị tiêu chảy cấp tính, thậm chí đến một chục lượt trong ngày.
Kháng sinh đường uống điển hình là metronidazol, erythromycin, cephalosporin, spiramycin, tetracyclin... Những thuốc này có tác dụng diệt vi khuẩn gây bệnh như H. pylori trong dạ dày, salmonella, klebshiella, đồng thời cũng diệt luôn cả vi khuẩn có lợi dẫn đến những rối loạn tiêu hoá mà thường gặp là tình trạng đi ngoài phân lỏng, hay còn gọi là tiêu chảy do thuốc, nhất là ở trẻ em và người cao tuổi, độ tuổi mà men tiêu hoá có sự thiếu hụt và không hoàn chỉnh.
Lời khuyên của thầy thuốc
Người có tiền sử bị tác hại trên tiêu hóa do thuốc cần thông báo cho thầy thuốc để lựa chọn những thuốc an toàn nhất trong cùng một nhóm. Với những thuốc có thể gây viêm và loét tiêu hóa như các thuốc chống viêm không steroid, nhóm bisphosphat thì cần phải dùng kèm thuốc có các chất che phủ niêm mạc để tăng cường lớp bảo vệ do thuốc làm mỏng bớt đi. Cần lưu ý thời điểm uống thuốc với những người bị viêm loét dạ dày tá tràng, tốt nhất nên uống trong hoặc sau bữa ăn để giảm sự kích ứng với niêm mạc. Khi có rối loạn tiêu hóa, sau khi uống kháng sinh thì nên bổ sung men vi sinh dưới dạng là các vi khuẩn đông khô như các lactobacillus. Những vi khuẩn sống này sẽ giúp hỗ trợ tiêu hoá khi mà cộng đồng vi sinh vật có lợi đang bị thiếu hụt. Trong thời gian uống thuốc, mọi thực phẩm làm tăng nồng độ axit trong dạ dày sẽ làm nặng thêm mức độ ảnh hưởng. Do đó, những thực phẩm giàu axit lactic, axit axetic, vitamin C thì cần tránh. Không tự ý dùng bất cứ loại thuốc nào khi chưa có chỉ định của thầy thuốc.
BS. Lê Thu Lan
Theo suckhoedoisong.vn