Bình Dương là vùng đất được hình thành từ xa xưa, là nơi gắn liền với truyền thuyết về vị Tả tướng quân Cao Sơn đã có công giúp Tản Viên Sơn Thánh đánh giặc bảo vệ đất nước thời Hùng Vương, là điểm dừng chân của hai tướng quân Trương Hống, Trương Hát thế kỷ thứ VI, khi giúp Triệu Việt Vương đánh giặc Lương; cũng là nơi vị anh hùng dân tộc - Quốc công Tiết chế Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn lập căn cứ địa, xây dựng lực lượng dân binh để lãnh đạo cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên xâm lược, thế kỷ XIII. Dấu tích về các vị thiên thần, nhân thần, các anh hùng dân tộc ấy được lưu giữ trong tâm thức, trong sinh hoạt văn hóa, trong đó biểu đạt rõ nét nhất là tín ngưỡng thờ thần/thành hoàng của cộng đồng cư dân các làng tại Bình Dương. Đặc biệt, Bình Dương là một trong 8 địa phương của tỉnh vinh dự được Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm.
Ao cá Bác Hồ
Xã Bình Dương trong kháng chiến chống Pháp là một khu du kích nổi tiếng kiên cường, khiến cho thực dân Pháp nhiều phen kinh hồn, bạt vía. Giặc Pháp đã dùng bom đạn cày xới Bình Dương thành khu trắng, vẫn không xóa được khu du kích Bình Dương. Hòa bình lập lại, nhân dân Bình Dương đã khôi phục lại làng xóm trên đống tro tàn, đổ nát, đời sống kinh tế khó khăn, thiếu thốn nhiều, song với truyền thống lao động cần cù và tinh thần tương thân tương ái, nhân dân Bình Dương theo lời Đảng gọi đã cùng nhau xây dựng hợp tác xã, cùng nhau san lấp ruộng đồng, làm thủy lợi và đường giao thông để phát triển xản xuất. Sau những tháng ngày hàn gắn vết thương chiến tranh, Bình Dương đã dần khắc phục những tổn thất do địch gây ra. Từ năm 1958 - 1960, Bình Dương đã hoàn thành tập thể hóa nông nghiệp với 100% hộ nông dân vào làm ăn tập thể. Thôn Lạc Trung đã hoàn thành việc xây dựng hợp tác xã nông nghiệp và là nơi có phong trào trồng cây khá của xã, rồi trở thành điển hình về trồng cây của huyện, của tỉnh và toàn miền Bắc.
Chủ tịch Hồ Chí Minh thăm HTX Lạc Trung ngày 25/1/1961
Cuối năm 1959, tỉnh Vĩnh Phúc tổ chức hội nghị tổng kết phong trào Hợp tác hóa nông nghiệp, Thủ tướng Phạm Văn Đồng đã thay mặt chính phủ về dự và chính thức phát động phong trào trồng cây “Nhân dân làm theo lời Hồ Chủ Tịch”. Hưởng ứng lời kêu gọi ấy, Bình Dương đã triển khai chiến dịch trồng cây trên quy mô toàn xã. Đi đầu là các cụ phụ lão, lôi cuốn thanh niên, các cháu noi theo. Chỉ qua năm 1960, thôn Lạc Trung đã dẫn đầu toàn xã về số lượng cây nhiều và tươi tốt, là địa bàn trung tâm của phong trào “người người trồng cây, nhà nhà trồng cây” của tỉnh Vĩnh Phúc khi đó. Nhiều người trồng cây giỏi đã được Đảng, Nhà nước trao tặng những phần thưởng cao quý, điển hình là Nguyễn Văn Tần, cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc sống ở Bình Dương đã vinh dự được trao tặng danh hiệu Anh Hùng lao động và Lê Văn Bốn, thương binh chống Pháp hạng 2/4, tổ trưởng trồng cây, lập nhiều thành tích xuất sắc, được bầu kiện tướng và chiến sỹ thi đua trồng cây 3 năm liền (1960-1962), được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng 2 Huân chương Lao động hạng Ba. Bên cạnh đó, phong trào sản xuất nông nghiệp, giao nộp nghĩa vụ lương thực, xây dựng nông thôn mới theo phong trào “sạch làng, tốt ruộng” cũng được nhân dân Lạc Trung thực hiện tốt và đạt được những thành tích cao.
Bác Hồ nói về quy hoạch đất nông nghiệp
Với những thành tích ấy, ngày 25 tháng 1 năm 1961, Lạc Trung đã vinh dự được đón Bác Hồ về thăm, cùng đi với người có đồng chí Kim Ngọc, Bí thư Tỉnh ủy. Trước khi nói chuyện với cán bộ, nhân dân Lạc Trung và Bình Dương, Bác đi thăm vườn ươm của hợp tác xã, thăm một số nhà dân, đi dưới những tán cây của đường làng rồi ra cánh đồng có những hàng cây trồng trên bờ ruộng, ven kênh mương. Nói chuyện với nhân dân, Bác khen ngợi Lạc Trung nói riêng, Bình Dương nói chung, nhưng cũng nhắc nhở, phê bình các nơi khác trong huyện Vĩnh Tường và tỉnh Vĩnh Phúc chưa trồng cây được như Lạc Trung. Bác nhấn mạnh việc trồng cây phải trở thành phong trào quần chúng rộng lớn mới có hiệu quả “một người trồng được 100 cây không bằng nhân dân cả xã mỗi người trồng được 10 cây”.
Nhà lưu niệm Bác Hồ
Năm 1961, cả miền Bắc đang thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ nhất (1961-1965) mà nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng cơ sở vật chất, kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội. Đối với nhân dân nói chung, nông dân nói riêng thời kỳ này nhận thức còn rất hạn chế, để hiểu rõ về chủ nghĩa xã hội còn là khó khăn rất lớn. Vì thế, về Lạc Trung nói chuyện với nông dân, Bác giải thích thật mộc mạc, “Chủ nghĩa xã hội là mọi người cùng ra sức lao động sản xuất để được ăn no, mặc ấm và có nhà ở sạch sẽ”. Thật là đơn giản, chủ nghĩa xã hội không có gì cao siêu cả, vì thế nhân dân ta mới hiểu được con đường để đi tới. Bác quy những điều phức tạp trở lên đơn giản và thật logic. Bác nói “Muốn làm nhà thì phải có gỗ. Muốn có gỗ thì phải hăng hái trồng cây…” . Có lẽ phong trào trồng cây ở Lạc Trung gây “ấn tượng” tốt với Bác, nên Người rất chú ý đến Lạc Trung, Người muốn từ Lạc Trung phải nhân rộng ra toàn miền Bắc. Bởi vậy, sau ba ngày về thăm Lạc Trung, Bác viết một bài đăng báo Nhân Dân số 2506, ngày 28/1/1961, bài viết có đoạn: “Thôn Lạc Trung hồi kháng chiến bị giặc Pháp đốt sạch, không còn một gốc cây nào. Từ ngày có tết trồng cây, hợp tác xã Lạc Trung đã có sáng kiến làm như sau: Khuyến khích xã viên trồng, đồng thời hợp tác xã chỉ định một tổ 3 xã viên phụ trách trồng và chăm sóc cây. Nhờ vậy mà hiện nay hơn 6000 cây trong thôn đều xanh tốt.
Bác Hồ thăm ruộng ở Lạc Trung
Khéo “lấy ngắn nuôi dài” tức là trồng cây xen kẽ chuối và muồng giữa những hàng cây xoan. Thành thử mỗi năm đều có thu hoạch chuối để bán, muồng để ủ phân…
Năm trước ươm giống để năm sau trồng.
Nhờ trồng cây có kế hoạch, mà từ một thôn trơ trọi, chỉ trong vòng vài năm Lạc Trung đã trở lên xanh tươi nhất trong cả huyện Vĩnh Tường”
Đến ngày 30/12/1961, trên báo Nhân Dân số 2839, Bác viết: “Lạc Trung đã trồng được hơn 4 vạn cây. Làng xóm trở nên xanh tốt, lại đã thu được hơn 1000 đồng, nay Lạc Trung đã hợp nhất với hai hợp tác xã Hà Phú và Hà Trì thành hợp tác xã Hồng Phong đã trồng được gần 94.000 cây, bình quân mỗi người 52 cây.
Vì sao họ đạt được thành tích tốt? Vì cá nhân thì chăm chỉ và chuyên cần, họ bền trí như ông già rời núi, tập thể họ biết cách làm. Họ cử những cụ già hăng hái lập thành những tổ chuyên trách trồng cây, các xã viên đều tùy khả năng mà giúp sức, các em nhi đồng thì có những đội bảo vệ cây cối. Họ thực hiện khẩu hiệu “Yêu cây như yêu con”. Đó là nguyên nhân thắng lợi của họ…”
Rất hiếm có nơi nào mà Bác vừa đến tận nơi thăm động viên, rồi lại viết báo Đảng để tuyên truyền “kinh nghiệm”, nhân lên thành điển hình tiên tiến. Lạc Trung, Bình Dương coi đó là một hạnh phúc to lớn. Cán bộ, đảng viên và nhân dân Lạc Trung nói riêng, Bình Dương nói chung càng tự hào bởi ngay sau sự kiện Bác thăm Lạc Trung, Tỉnh ủy Vĩnh Phúc đã chủ động phát động phong trào trồng cây trên toàn tỉnh. Hội nghị được tổ chức tại hợp tác xã Lạc Trung, đại biểu từ các hợp tác xã trong toàn tỉnh về tham quan học tập tại chỗ. Những năm sau đó nhiều cơ quan của Trung ương, của tỉnh và huyện đã chọn Lạc Trung để hội họp, bàn thảo kế sách xây dựng, phát triển đất nước. Năm 1969, ngành Lâm nghiệp tổ chức hội nghị toàn quốc tại đây, đã trồng một cây đa ở vị trí Chủ tịch Hồ Chí Minh ngồi nói chuyện với cán bộ và xã viên hợp tác xã nông nghiệp Lạc Trung, hiện cây đa đã rất xanh tốt, cành lá sum sê. Lạc Trung còn được nhiều lãnh đạo Đảng, nhà nước về thăm, biểu dương thành tích trồng cây, lao động sản xuất,… Ngày mồng 4 tết năm 1962, đồng chí Trường Chinh, Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội về Lạc Trung, nghe cán bộ xã Bình Dương báo cáo về phong trào trồng cây, gặp gỡ bà con xã viên và chuyển lời thăm hỏi, chúc tết của Bác Hồ. ngày mồng 7 tháng 5 năm 1990, đồng chí Phạm Văn Đồng, Cố vấn Ban Châó hành Trung ương Đảng, nguyên Thủ tướng Chính phủ về thăm Bình Dương, trồng cây trong khu lưu niệm Bác Hồ tại Lạc Trung. Ngày 25 tháng 1 năm 1991, đồng chí Hoàng Quốc Việt, nguyên Ủy viên Thường vụ Trung ương Đảng, Chủ tịch Tổng Công đoàn Việt Nam về thăm, dự lễ mít tinh kỷ niệm 30 năm ngày Bác Hồ thăm Lạc Trung.
Cây Đa Bác Hồ
Nhằm lưu giữ, bảo tồn những dấu thiêng về Chủ tịch Hồ Chí Minh, từ năm 1990, chính quyền xã Bình Dương và nhân dân Lạc Trung đã từng bước quy hoạch, xây dựng nên một khu lưu niệm về Bác tại nơi Người nói chuyện với nhân dân ngày 25/01/1961. Khu lưu niệm bao gồm các hạng mục công trình: Nhà trưng bày hiện vật, tài liệu, hình ảnh theo chủ đề “Bác Hồ và các đồng chí Lãnh tụ với Lạc Trung, Bình Dương”; bia ghi sự kiện Bác Hồ thăm Lạc Trung, ao cá Bác Hồ, vườn cây Bác Hồ… Đến năm 1995, khu lưu niệm Bác Hồ được xếp hạng Di tích Lịch sử Văn hóa Quốc gia, là nơi ghi dấu ấn sâu sắc, thiêng liêng về vị Lãnh tụ vĩ đại của dân tộc, đồng thời cũng ghi lại những trang sử vẻ vang của địa phương, nơi sớm hưởng ứng phong trào “Tết trồng cây” do Bác phát động và đã trở thành lá cờ đầu về thành tích trồng cây vùng đồng bằng.
Di tích Bác Hồ ở Bình Dương và hệ thống di tích lưu niệm về Bác trên đất Vĩnh Phúc có ý nghĩa hết sức to lớn, là những địa chỉ đỏ, là nơi giáo dục truyền thống, tham quan học tập của các thế hệ con em Vĩnh Phúc để người người, nhà nhà noi theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh mà tích cực rèn đức, luyện tài, hăng say lao động sản xuất làm giàu cho quê hương đất nước./.
ST