Ngọc Thanh là một xã miền núi của thị xã Phúc Yên, có vị trí chiến lược quan trọng; tháng 4 - 1945, Ban Cán sự tỉnh Phúc Yên quyết định chọn Ngọc Thanh và Cao Minh làm địa bàn xây dựng khu căn cứ cách mạng, giữ vững liên lạc giữa đồng bằng Bắc bộ với chiến khu Việt Bắc. Đồng chí Nguyễn Trọng Duệ được phân công trực tiếp phụ trách xây dựng khu căn cứ.
Đầu tháng 5 - 1945, đồng chí Nguyễn Trọng Duệ vào Cao Minh liên hệ với nhóm Việt Minh ở Cao Quang, rồi từ đây mở rộng cơ sở Việt Minh ra nhiều thôn. Chỉ sau hơn 10 ngày, các tổ chức cách mạng đã được hình thành, thôn nào cũng có Tổ chức Việt Minh, gồm thanh niên, tự vệ, phụ nữ, phụ lão cứu quốc.
Ngày 19 - 8 - 1945, nhận được lệnh của Ủy ban Khởi nghĩa tỉnh Phúc Yên, tự vệ và nhân dân Ngọc Thanh kéo về thị xã, cùng với tự vệ và nhân dân Phúc Yên, Kim anh, Yên Lãng khởi nghĩa giành chính quyền tỉnh Phúc Yên. Ngày 26, 27 và 28 tháng 8 năm 1945, Ủy ban Cách mạng lâm thời lần lượt ra đời ở các xã Thanh Cao, Ngọc Quang và Thanh Lộc. Thực dân Pháp quay trở lại xâm lược nước ta, Ngọc Thanh một lần nữa được Trung ương và tỉnh Phúc Yên chọn làm Chiến khu 1 trong Liên khu Việt Bắc. Kể từ đây, chiến khu Ngọc Thanh chính thức được thành lập. Tại chiến khu có nhiều cơ quan Trung ương và địa phương như Kho bạc Nhà nước, Trạm quân y, Xưởng cơ khí... Trong bảy năm hoạt động (1947 - 1954), quân và dân ở chiến khu Ngọc Thanh đã đóng góp nhiều sức người, sức của cho kháng chiến, góp phần đáng kể vào thắng lợi chung của toàn dân tộc. Ngọc Thanh đã được Bộ Văn hóa - Thông tin cấp bằng công nhận Di tích chiến khu.
ST