Thực hiện Đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp gắn với đào tạo nghề và chuyển đổi lao động nông thôn; phát triển nông nghiệp theo hướng nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả, bền vững; huy động sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị… là những cách làm sáng tạo được các địa phương trong tỉnh vận dụng thành công trong quá trình xây dựng nông thôn mới. Và giờ đây, sau 5 năm triển khai, người dân ở các vùng quê của Vĩnh Phúc đã được hưởng những “trái ngọt” thực sự từ chương trình xây dựng nông thôn mới.
Đường làng được bê tông hóa, những ngôi nhà cao tầng mọc lên san sát là thành quả nhiều vùng quê Vĩnh Phúc có được từ xây dựng nông thôn mới
Từ những cách làm hay
Là huyện miền núi còn nhiều khó khăn, hết năm 2015, Lập Thạch có 11/18 xã đã đạt chuẩn nông thôn mới, các xã còn lại đạt từ 11 tiêu chí trở lên. Để có kết quả này, một trong những cách làm hay của địa phương là thực hiện tốt Quy chế dân chủ ở cơ sở, tập trung tuyên truyền, vận động để người dân hiểu mình vừa là chủ thể, vừa là những người trực tiếp hưởng lợi từ thành quả của công cuộc xây dựng nông thôn mới đem lại. Theo đó, nhiều nội dung cần được người dân tham gia giám sát, bàn bạc, cho ý kiến đã được UBND các xã niêm yết công khai tại trụ sở xã, nhà văn hóa thôn, thông tin trên hệ thống truyền thanh; nhiều công trình phúc lợi được chính quyền địa phương giao cho các khu dân cư trực tiếp tổ chức thi công, giám sát, mang lại hiệu quả cao, tránh thất thoát nguyên vật liệu và đảm bảo chất lượng công trình. Đơn cử, theo cơ chế hỗ trợ xây dựng giao thông nông thôn của tỉnh, mỗi km cứng hóa mặt đường giao thông nội đồng được hỗ trợ 1 tỷ đồng. Chính quyền nhiều xã áp dụng cách làm giao cho các khu dân cư trực tiếp tham gia thi công. Nhờ đó, cũng với kinh phí 1 tỷ đồng, địa phương có thể làm được 1,2 - 1,3 km đường giao thông nội đồng, không những thế còn tạo niềm tin, huy động được nhiều hộ dân tự nguyện hiến đất làm đường giao thông nông thôn, giao thông nội đồng phục vụ cho lợi ích chung của cả cộng đồng.
Theo Ban chỉ đạo chương trình xây dựng nông thôn mới huyện Lập Thạch, với hàng trăm mô hình “Dân vận khéo” được xây dựng tới từng thôn, tổ chức đoàn thể, sau 5 năm, trong tổng số gần 2.600 tỷ đồng vốn huy động đầu tư xây dựng nông thôn mới của huyện thì có hơn 1.800 tỷ đồng do nhân dân tự nguyện đóng góp. Ngoài ra, người dân còn đóng góp trên 10.000 ngày công, vận động nhân dân hiến trên 200.000m2 đất, góp phần cứng hóa được trên 91 km đường trục xã, liên xã; 116 km đường trục thôn, liên thôn; gần 93 km đường ngõ xóm và 69 km đường trục chính nội đồng.
Ngay khi bắt tay vào xây dựng nông thôn mới, xác định nâng cao cuộc sống vật chất cho người dân chính là yếu tố quan trọng làm nên thành công của chương trình, cùng với xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông nông thôn, BTV Huyện ủy Vĩnh Tường đặc biệt quan tâm tới công tác “dồn điền đổi thửa”, khuyến khích xây dựng những vùng sản xuất hàng hóa, từng bước hình thành những cánh đồng mẫu lớn, các khu VAC hiện đại, vừa tạo thuận lợi cho sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, vừa dễ dàng trong khâu tiêu thụ sản phẩm. Một trong những điểm sáng từ phong trào “dồn điển đổi thửa” của huyện chính là mô hình trang trại VAC của “Câu lạc bộ giúp nhau làm kinh tế” của xã Thượng Trưng.
Theo ông Cao Duy Oánh, Chủ nhiệm Câu lạc bộ, trước năm 2011, khu vực này là ruộng cấy lúa 2 vụ nhưng thường xuyên bị ngập úng nên canh tác khó khăn, dù phải đầu tư rất nhiều nhưng thu hoạch không được bao nhiêu nên đời sống người nông dân rất bấp bênh. Thực hiện Nghị quyết của Đảng ủy xã về dồn ghép ruộng đất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, năm 2012, Hội nông dân xã đã đứng ra thành lập “Câu lạc bộ giúp nhau làm kinh tế”, khuyến khích bà con chuyển đổi từ sản xuất nhỏ lẻ, manh mún sang sản xuất hàng hóa tập trung quy mô lớn. Chỉ sau 3 năm, mô hình đã cho thu hoạch hàng chục tấn cá, cung ứng cho thị trường hàng trăm con lợn thịt, hàng nghìn con gà thịt, trứng gia cầm các loại; những vườn cây ăn quả xanh tốt cũng bắt đầu bói quả, cho trái ngọt đầu tiên hứa hẹn sẽ đem lại cuộc sống đủ đầy cho nhiều hộ gia đình trong xã.
Cũng giống như Lập Thạch, Vĩnh Tường, các địa phương khác trong tỉnh đều tìm cho mình những hướng đi phù hợp để tiến gần hơn đích đến nông thôn mới. Như huyện công nghiệp Bình Xuyên, dù diện tích đất nông nghiệp bị thu hẹp song đã khai thác tối đa tiềm năng về lao động, đất đai, tập trung phát triển kinh tế nông nghiệp và công nghiệp nhằm đảm bảo an ninh lương thực trên địa bàn cũng như thu hút vốn đầu tư xây dựng nông thôn mới. Huyện Tam Dương với những chính sách khuyến khích người dân phát triển chăn nuôi, từng bước đưa chăn nuôi trở thành ngành sản xuất chính gắn với lộ trình xây dựng nông thôn mới, đồng thời, giúp cho nhiều hộ dân thoát nghèo bền vững. Còn ở huyện miền núi Sông Lô, nút thắt lớn của xây dựng nông thôn mới là kinh phí đã được địa phương dần tháo gỡ thành công khi biết cách vận dụng linh hoạt, sáng tạo chủ trương, đường lối chính sách của T.Ư, của tỉnh và huyện để ứng kinh phí cho xã vay trước, cho vay đất lúa thực hiện xây dựng Nông thôn mới; quy hoạch trước nhưng giải phóng mặt bằng theo giai đoạn để giảm bớt chi phí đền bù giải phóng mặt bằng…
Đến những “trái ngọt”
Có dịp đến các vùng quê của Vĩnh Phúc ở thời điểm trước và sau khi xây dựng nông thôn mới, chứng kiến sự đổi thay nhanh chóng trong nếp nghĩ, cách làm và nhìn những “trái chín” xuất hiện ngày một nhiều khi kinh tế - xã hội được quy hoạch bài bản, chuyển đổi phù hợp với đặc điểm riêng của từng vùng, miền… mới thấy hết nỗ lực của cấp ủy Đảng, chính quyền, nhân dân các dân tộc trong tỉnh trong chương trình xây dựng nông thôn mới suốt 5 năm qua.
Con đường chạy dài hơn 5 km nối liền các thôn, những ngày nắng thì bụi đất đặc quánh, mỗi khi mưa xuống thì lầy lội bùn đất, chia cắt và cô lập việc đi lại của người dân các thôn; những ngôi nhà tạm đủ che mưa, che nắng xen giữa những cánh đồng lúa, hoa màu xơ xác vì mất mùa, thiếu nước tưới; những đứa trẻ quần áo lấm lem co ro đến trường trong ngày đông giá rét… là hình ảnh dễ thấy ở xã 135 nghèo nhất tỉnh - Bồ Lý, huyện Tam Đảo cách đây chừng 7 - 8 năm về trước. Song những năm gần đây, nhất là từ năm 2011, khi bước vào xây dựng nông thôn mới, Bồ Lý đã khoác lên mình chiếc áo mới với đời sống vật chất, tinh thần của người dân ngày càng được nâng lên. Hết năm 2013, Bồ Lý là một trong 2 xã đầu tiên của huyện, 20 xã của tỉnh cán đích nông thôn mới với hệ thống điện, đường, trường, trạm được đầu tư, nâng cấp đã cơ bản hoàn chỉnh. Có đường bê tông rộng rãi, kênh mương được cứng hóa, tưới tiêu thuận lợi, người dân đã mạnh dạn đầu tư, phát triển chăn nuôi, trồng trọt, đem lại hiệu quả kinh tế cao, đưa Bồ Lý thoát khỏi xã 135 và nâng mức thu nhập bình quân đầu người đến hết năm 2015 đạt gần 15 triệu đồng/người/năm, tỷ lệ hộ nghèo còn dưới 9,5%...
Theo Chủ tịch UBND xã Nguyễn Trọng Dân, với người dân Bồ Lý, nông thôn mới đã đem tới không chỉ là sự thay đổi từ những con đường, ngõ xóm, những ngôi nhà cao tầng khang trang mà quan trọng hơn cả là một cuộc sống ấm no, đủ đầy hơn. Khi những mô hình phát triển kinh tế cho thu nhập hàng trăm triệu đồng/năm xuất hiện ngày càng nhiều sẽ tạo nền tảng vững chắc để địa phương vững bước đi lên trên tiến trình xây dựng nông thôn mới hiện đại và văn minh.
Thực hiện thành công chương trình xây dựng NTM, xã Bồ Sao, huyện Vĩnh Tường cũng tìm ra lời giải cho bài toán ô nhiễm môi trường đã kéo dài nhiều năm
Trước thời điểm triển khai xây dựng nông thôn mới, tình trạng vứt rác thải bừa bãi, buộc trâu bò, để vật liệu xây dựng ra đường làng, ngõ xóm cùng hệ thống cống rãnh, đường làng, ngõ xóm xuống cấp luôn khiến lãnh đạo xã Bồ Sao, huyện Vĩnh Tường phải đau đầu tìm hướng giải quyết, thì đến nay, vấn đề ô nhiễm môi trường tại địa phương chuyển biến tích cực. Đường làng, ngõ xóm được vệ sinh phong quang, sạch đẹp; tỷ lệ hộ dân sử dụng nước hợp vệ sinh, số hộ chăn nuôi hợp vệ sinh trong xã đạt trên 90%. Quan trọng hơn cả là người dân đã ý thức được trách nhiệm của bản thân, gia đình trong việc giữ gìn vệ sinh môi trường nói riêng và xây dựng nông thôn mới nói chung.
Cùng chúng tôi đi một vòng thăm hệ thống giao thông nội đồng rồi đến nhà văn hóa thôn, bà Phạm Thị Lập, thôn Đình, xã Bồ Sao, huyện Vĩnh Tường khoe: “Nhờ chương trình xây dựng nông thôn mới, đường giao thông nội đồng đầu được tư xây dựng đã giúp bà con ngày càng được tiếp cận với khoa học kỹ thuật mới để ứng dụng vào sản xuất, sản phẩm làm ra được các doanh nghiệp bao tiêu, giá cả ổn định; tình trạng ô nhiễm môi trường cũng dần được khắc phục khi những trang trại chăn nuôi tập trung được xây dựng cách xa khu dân cư, việc thu gom rác thải đã có Hợp tác xã bảo vệ môi trường thực hiện hằng ngày. Không những thế, người dân chúng tôi còn được chăm sóc sức khỏe thường xuyên, các cháu nhỏ được học tập trong môi trường khang trang, đầy đủ tiện nghi; có nhà văn hóa, sân vận động để hội họp, gặp gỡ giao lưu văn hóa văn nghệ, thể dục thể thao… nên ai cũng phấn khởi, sẵn sàng góp công sức, tiền của cùng địa phương xây dựng, giữ vững và nâng cao chất lượng xã nông thôn mới”.
Và quyết tâm làm nông thôn mới theo chiều sâu
Kết thúc giai đoạn 2011 - 2015, thành quả Vĩnh Phúc gặt hái được là trở thành tỉnh đứng thứ ba toàn quốc về xây dựng nông thôn mới với 68 xã đạt chuẩn, chiếm gần 61% số xã trong toàn tỉnh. Ngoài huyện Yên Lạc được công nhận huyện đạt chuẩn nông thôn mới, Bình Xuyên cũng đã cơ bản đạt các tiêu chí huyện nông thôn mới và đang chờ Chính phủ công nhận. Cùng đó, hàng nghìn điển hình tiên tiến trong phong trào hiến đất, góp tiền, góp công làm đường, xây dựng các công trình cơ sở hạ tầng đã được các cấp, ngành, địa phương biểu dương, khen thưởng.
Bên cạnh kết quả đạt được, chương trình xây dựng nông thôn mới ở Vĩnh Phúc vẫn tồn tại nhiều bất cập. Điển hình là phát triển sản xuất có chuyển biến nhưng vẫn còn manh mún, thiếu mô hình liên kết theo chuỗi, gắn sản xuất với tiêu thụ sản phẩm; vốn đầu tư còn dàn trải, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ hoàn thành các tiêu chí; nợ đọng xây dựng cơ bản vẫn tập trung chủ yếu ở các công trình xây dựng nông thôn mới… dẫn tới một số địa phương không thể hoàn thành mục tiêu xã nông thôn mới đã đăng ký với tỉnh, huyện. Tuy nhiên, với quyết tâm xây dựng nông thôn mới theo chiều sâu và đi vào thực chất, không chạy theo thành tích, kết thúc năm 2015, trong số 32 xã đã đăng ký hoàn thành chương trình mới năm, UBND tỉnh quyết định chỉ công nhận 28 xã đạt chuẩn; các địa phương còn lại được ra quyết định lùi thời gian hoàn thành sang năm 2016 để tiếp tục hoàn thiện các tiêu chí còn dang dở.
Qua tìm hiểu được biết, quyết định trên đã nhận được sự đồng tình hưởng ứng không chỉ của các thành viên Ban chỉ đạo chương trình xây dựng nông thôn mới, lãnh đạo các địa phương mà còn từ chính những người trong cuộc. Bởi theo ý kiến chung của đại đa số người được hỏi, thời điểm này, nông thôn mới đã bước sang giai đoạn mới. Theo đó, diện mạo nông thôn mới không chỉ được thể hiện qua việc hoàn thành các tiêu chí đạt hay chưa đạt mà còn thể hiện sự hài lòng của người dân và từng bước xây dựng các vùng nông thôn thành “nơi đáng sống” về cả vật chất lẫn tinh thần.
Để đạt mục tiêu đến năm 2017 đưa Vĩnh Phúc trở thành tỉnh nông thôn mới, tại hội nghị tổng kết 5 năm xây dựng nông thôn mới được UBND tỉnh tổ chức mới đây, Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Văn Trì cũng đã cho rằng: “Xây dựng nông thôn mới không phải là những lý thuyết giáo điều, cao xa mà phải bằng những việc cụ thể, thiết thực nhất mới có thể tuyên truyền, vận động, tạo chuyển biến mạnh mẽ, đồng tâm, hiệp lực trong quần chúng nhân dân”.
Bên cạnh việc tập trung đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng thiết yếu, nâng cao chất lượng các tiêu chí hạ tầng kinh tế - xã hội; gắn sản xuất với tái cơ cấu ngành nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, nâng cao thu nhập cho người dân… một trong những nhiệm vụ được đồng chí Chủ tịch UBND tỉnh quan tâm chính là có thêm những cơ chế, chính sách giúp các địa phương từng bước khắc phục khó khăn, để xây dựng nông thôn mới dần đi vào chiều sâu và phát triển bền vững, qua đó, phát huy hơn vai trò của người dân – những chủ thể trong xây dựng nông thôn mới.
Với những bài học kinh nghiệm được rút ra trong 5 năm qua, cùng với những định hướng đã được hoạch định trong giai đoạn 2015 – 2018, tin rằng, đích đến nông thôn mới của tỉnh Vĩnh Phúc sẽ không còn xa.
ST