Nằm bên bờ sông Lô thuộc xã Tứ Yên, huyện Sông Lô, hồ Điển Triệt mang nhiều dấu ấn lịch sử, nơi diễn ra cuộc chiến đấu ác liệt của quân và dân ta dưới sự lãnh đạo của người anh hùng dân tộc Lý Bí, chống lại quân xâm lược nhà Lương(Trung Quốc). Đó là vị Hoàng đế đầu tiên của nước Vạn Xuân.
Theo sử sách ghi lại rằng: Lý Bí sau khi lên ngôi hoàng đế, lập nước Vạn Xuân, tháng 2 năm 544, tình hình đất nước chưa được ổn định thì quân Lương do Trần Bá Tiên thống lĩnh đã ồ ạt sang tiến hành cuộc đàn áp. Quân ta do Lý Bí lãnh đạo chống trả quyết liệt, nhưng không thắng được quân Lương, phải rút khỏi kinh đô Long Biên (Bắc Ninh), lên giữ thành Gia Ninh (Bạch Hạc). Cuối cùng thành Gia Ninh bị phá, quân ta phải rút về lập căn cứ ở vùng hồ Điển Triệt . ở đây, Lý Bí cho đóng rất nhiều thuyền chiến, mộ thêm quân sĩ, tập luyện suốt ngày đêm và giằng co với quân địch ở ngoài sông. Trước tình hình đó, Bá Tiên lo sợ nói với tướng sĩ dưới trướng rằng: “Quân ta đánh đã lâu, quân sĩ mệt mỏi, nay cứ đánh giằng dai, sợ đó không phải là kế hay. Vả lại quân ta là cô quân, không có tiếp viện, đã vào sâu trong tim bụng người ta, nếu đánh một trận mà không thắng mong gì toàn vẹn ? Nay ta chủ trương cùng xuất quân liều chết đánh một trận, chứ vô cớ dừng lại thì cơ hội sẽ đi mất…” Các tướng của Bá Tiên đều nín lặng nhìn nhau, không tên nào dám lên tiếng.
Nhưng đêm ấy, nước sông Lô đột nhiên lên to, chảy rót vào hồ. Bá Tiên liền cho chiến thuyền theo dòng nước tiến vào. Lý Bí bị đánh bất ngờ, không kịp phòng bị nên thua to, nghĩa quân tan vỡ, ông phải chạy vào động Khuất Lão rồi trao binh quyền lại cho Triệu Quang Phục và mất ở đó, tháng 4 năm 548.
Hồ Điển Triệt xưa kia còn có tên gọi là hồ Miêng. Kí ức vẫn còn in đậm nơi đây nhưng một thời đã bị quên lãng .Sử sách xưa kia không ghi rõ, đã có tài liệu ghi là hồ Miêng chính là Đầm Vạc (Vĩnh Yên). Nhưng Đầm Vạc không có chỗ thông với con sông nào? Và đã có rất nhiều giả thuyết khác nhau. Cho đến năm 1974, một nhóm sinh viên khoa Sử, trường Đại học Tổng hợp Hà Nội và nhà nghiên cứu dân gian Vũ Kim Biên, sau khi nghiên cứu về các miếu thờ các danh nhân, phúc thần, về phong tục,lễ hội ,về văn thơ lưu truyền…họ đã đến Yên Lập, xã Tứ Yên (Sông Lô, Vĩnh Phúc) để nghiên cứu và khẳng định rằng : Hồ Điển Triệt chính là hồ Miêng, xưa kia hồ được thông với dòng chảy của sông Lô, nơi đây còn có miếu thờ vị anh hùng dân tộc, vua Lí Bí . Hàng năm cứ vào 25,26,27 tháng 5 âm lịch hàng năm tại xã Tứ Yên huyện Sông Lô lại tổ chức lễ hội Bơi Chải, để nhắc nhở nhân dân ghi nhớ công ơn của vị vua Lí Bí đã hi sinh thân mình vì độc lập dân tộc. Ngày nay, lễ hội Bơi Chải không còn được tổ chức.
Hồ Điển Triệt ngày nay có diện tích rộng 15ha, nhưng vẫn chưa được sự quan tâm đúng mức để tạo nên một Điển Triệt xứng đáng với bề dày lịch sử. Ngày 25 tháng 7 vừa qua, Sở Văn hóa, Thể Thao và Du lịch đã cử các cán bộ thuộc Trung tâm thông tin và xúc tiến du lịch phối hợp với phòng Nghiệp vụ du lịch đến khảo sát và điều tra tại xã Tứ Yên huyện Sông Lô, nhằm khôi phục lại lễ hội Bơi Chải đã ngừng tổ chức từ năm 1946 do chiến tranh, và khảo sát quanh hồ Điển Triệt. Mong rằng một tương lai không xa Điển Triệt sẽ trở thành điểm du lịch về cội nguồn để nhắc nhở con cháu chúng ta nhớ đến công ơn của cha ông, phát huy tinh thân yêu nước, biết quý trọng các di tích lịch sử.
Sưu tầm