Thời gian qua, tỉnh Cà Mau đã tích cực phối hợp các đơn vị chức năng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN và PTNT) tìm tòi, nghiên cứu những cách làm hay, những mô hình mới nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu, nước biển dâng gây nên sạt lở đất ven biển đang diễn ra ngày càng nghiêm trọng…
Lãnh đạo tỉnh Cà Mau và các nhà khoa học Bộ NN và PTNT tham quan mô hình kè chống sạt lở ven bờ tây.
“Gồng mình” chống lở bờ tây
Suốt chiều dài hơn 250 km ven biển Cà Mau, hầu như các tháng trong năm đều hứng chịu những con sóng lớn. Sóng áp bờ phá vỡ đai rừng phòng hộ, cuốn theo nhiều đất đai, phù sa ra biển lớn. Từ năm 2007 cho đến nay, cơ quan chức năng tỉnh Cà Mau khảo sát và ước tính, có khoảng 80% đường bờ biển trong tỉnh bị sạt lở, bình quân mỗi năm khoảng 15 m, có nơi đến 50 m, và diện tích rừng phòng hộ bị mất theo khoảng hơn 300 ha mỗi năm. Trong đó, nặng nhất là ven tuyến bờ tây dài hơn 100 km, số cây rừng bị chết, số đất đai bị sóng dữ cuốn mất cứ tăng dần theo thời gian. Đến nay, tuyến bờ biển nêu trên nhiều nơi không còn rừng phòng hộ, sóng đánh trực diện vào thân đê, nguy cơ phá vỡ đê biển bất cứ lúc nào.
Theo Chánh Văn phòng Ban Chỉ huy Phòng, chống lụt bão Cà Mau Nguyễn Long Hoai, tuyến biển tây hiện có hàng chục điểm sạt lở đặc biệt nghiêm trọng với chiều dài hơn 10 km, nằm rải rác trên địa bàn ven biển các huyện U Minh, Trần Văn Thời, Phú Tân. Những nơi ấy, rừng phòng hộ còn mỏng, có nơi chỉ còn khoảng 5-10 m là tới thân đê. “Nếu không có giải pháp can thiệp kịp thời, một khi đê bờ tây Cà Mau bị vỡ, hàng trăm nghìn hộ dân có đất sản xuất vùng bắc Cà Mau sẽ bị ảnh hưởng nặng nề, thậm chí ngay cả hệ sinh thái rừng tràm U Minh Hạ cũng có nguy cơ bị xóa sổ”, ông Hoai lo lắng.
Bảo vệ đê tây không bị vỡ, từ năm 2006, tỉnh Cà Mau ban bố tình trạng hộ đê khẩn cấp, huy động sự tham gia của Bộ đội, Biên phòng, Dân quân tự vệ… và cả nhân dân địa phương. Tại những điểm không còn rừng phòng hộ, như: Vàm Tiểu Dừa, Cống Lung Ranh; Vàm Giáo Bảy, Cống Kinh Mới, đoạn Hương Mai đến Rạch Dinh…, lực lượng hộ đê dùng những cây cừ tràm, cây dừa cắm xuống biển nhằm ngăn sóng áp bờ đánh trực diện vào thân đê. Tuy nhiên, chỉ cầm cự được một thời gian ngắn thì cừ tràm bị sóng dữ quật ngã. Các chuyên gia làm công tác thủy lợi ở Cà Mau tiếp tục đưa ra giải pháp kè rọ đá thả xuống biển để cản sóng. Song, chỉ sau hai ba mùa biển động, nhiều đoạn kè rọ đá đã bị oxy hóa, đứt mối nối, cùng số phận như những đoạn kè bằng cừ tràm.
Mô phỏng công nghệ đê trụ rỗng TS.T1.
Các “giải pháp” tạm thời không phát huy hiệu quả, trong tình thế “nước đến chân” khi xói lở ngày càng bức bách, các chuyên gia làm công tác đê điều ở Cà Mau mày mò và nghĩ ra một cách thức được cho là “mềm mại” hơn để giảm bớt sự tàn phá của sóng dữ. Đó là giải pháp kè mềm ly tâm dự ứng lực.
Cụ thể, tại những nơi sạt lở nghiêm trọng, lực lượng hộ đê cắm hai hàng cọc bê-tông ly tâm song song nhau, sau đó xếp đá hộc giữa hai hàng cọc. Giải pháp này tận dụng các khe hở giữa các cọc ly tâm, phía trong chèn đá hộc để tiêu sóng. “Loại kè ly tâm không chống lại sóng biển mà chỉ làm giảm tác động của sóng. Khi sóng rút đi sẽ để lại một lượng phù sa nhất định bên trong kè, lâu ngày tạo thành bãi bồi để trồng rừng”, ông Tô Quốc Nam, Phó giám đốc Sở NN và PTNT Cà Mau nói.
Đê trụ rỗng tiêu giảm sóng
Sóng trước đê trụ rỗng.
Sáng 10-10, người đứng đầu chính quyền tỉnh Cà Mau cùng các đơn vị chức năng của tỉnh và chuyên gia nghiên cứu đê điều thuộc Viện Khoa học Thủy lợi Việt Nam tiếp tục thị sát tình hình sạt lở ven tuyến bờ biển tây Cà Mau. Quan sát tại những nơi được đầu tư loại kè mềm ly tâm dự ứng lực, đoàn công tác thấy rõ phía bên trong kè đã có bãi bồi và thảm rừng ngập mặn tái sinh. Đây là là điều kiện lý tưởng để cây rừng phát triển trở lại. Kết hợp công tác trồng rừng từ địa phương, thì chỉ vài ba năm nữa, bên trong những hàng kè nêu trên sẽ hình thành thảm thực vật ngập mặn dày đặc, đủ sức chống chọi trước triều cường, sóng dữ, bảo vệ tốt tuyến đê bên trong. “Chúng tôi vẫn chưa dừng lại ở mỗi giải pháp kè mềm ly tâm dự ứng lực, vì kinh phí đầu tư còn cao mặc dù đã tiết giảm tối đa mức đầu tư từ 30-40 tỷ đồng/km xuống còn khoảng 24-25 tỷ đồng/km như hiện nay”, ông Lê Thanh Triều, Giám đốc Sở NN và PTNT Cà Mau nói.
Mặc dù đã có những thành công nhất định trong việc phát hiện và thử nghiệm thành công giải pháp kè ly tâm để bảo vệ rừng, tạo bãi nhưng lãnh đạo tỉnh Cà Mau vẫn trăn trở, tiếp tục mời gọi các nhà khoa học từ trung ương đến địa phương tham gia nghiên cứu thử nghiệm các giải pháp khác nhằm hoàn thiện, tìm ra mô hình tối ưu, giá thành rẻ… để ứng phó với vấn nạn sạt lở ven biển.
Thấy rõ thái độ cầu thị từ tỉnh, năm 2016, Tiến sĩ Trần Văn Thái đã đề xuất ý tưởng thực hiện mô hình chống sạt lở mới mang tên “Đê trụ rỗng tiêu giảm sóng”. Đề xuất đã được lãnh đạo tỉnh Cà Mau chấp thuận, giao cho Sở NN và PTNT làm chủ đầu tư. Mô hình nêu trên sau đó được triển khai thử nghiệm 180 m tại bờ biển tây tỉnh Cà Mau, đoạn từ Vàm Đá Bạc đến Vàm Kênh Mới (thuộc xã Khánh Bình Tây, huyện Trần Văn Thời).
Lãnh đạo Cà Mau thực tế mô hình đê trụ rỗng thí điểm ven bờ biển tây Cà Mau.
Tại hiện trường thí điểm mô hình giảm sóng nêu trên, Tiến sĩ Trần Văn Thái cho biết: Đê trụ rỗng có mặt cắt gần giống hình trụ (một phần hình trụ, một phần mặt phẳng), ở mặt tiếp sóng và mặt sau có đục lỗ để tiêu giảm sóng. Vì có khả năng tiêu giảm sóng cao nhất, phản xạ sóng thấp nhất trong các loại kết cấu đã biết (hệ số tiêu sóng có thể đạt 80%, phản xạ 20%) nên có thể cắt sóng từ bên ngoài, vận chuyển nước phù sa vào bên trong để gây bồi, tạo bãi trồng rừng.
Tiến sĩ Thái cũng chỉ ra nguyên lý tiêu giảm sóng của đê trụ rỗng: Khi sóng đến gặp đê trụ rỗng, các đường dòng hướng tâm va đập vào nhau, sóng bị tiêu năng ngay trong bụng đê nên giảm chiều cao leo, giảm sóng phản xạ, giảm lực tác động vào công trình do năng lượng đã bị tiêu hao. Tải trọng tác dụng vào đê trụ rỗng hướng tâm, lực ngang chuyển thành lực nén. Vì giảm áp lực sóng tác động lên công trình nên đê trụ rỗng giảm tải trọng tác dụng lên kết cấu. “Ngoài phá sóng, giảm tác động của sóng biển và gây bồi, tạo bãi bên trong, đê trụ rỗng còn có ưu điểm là chi phí rẻ, độ ổn định được nâng cao. Toàn bộ cấu kiện đê trụ rỗng được đúc sẵn trong nhà máy đưa ra lắp đặt nên kiểm soát được toàn bộ chất lượng. Khi cần, chúng ta có thể di chuyển đến vị trí mới để tái sinh rừng phòng hộ”, Tiến sĩ Thái khẳng định.
Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau Nguyễn Tiến Hải cho biết: Qua khảo sát thực tế cho thấy, sau hơn bảy tháng đưa vào thí điểm, bên trong đoạn đê trụ rỗng đã có phù sa bồi lắng, trung bình từ 70-100 cm. Hơn nữa, giá thành loại đê này hiện nay chỉ khoảng 22 tỷ đồng/km, từ bằng và thấp hơn mức đầu tư với loại kè ly tâm dự ứng lực. “Tôi đánh giá cao hiệu quả chống sạt lở của loại đê rỗng này. Vì vậy, sau chuyến khảo sát, tỉnh sẽ tổ chức hội thảo để có đánh giá cụ thể hơn, sau đó sẽ báo cáo xin chủ trương của Bộ NN và PTNT để áp dụng mô hình chống sạt lở nêu trên cho nhiều đoạn sạt lở nghiêm trọng khác tại Cà Mau trong thời gian tới”, Chủ tịch UBND Cà Mau tiết lộ.
HỮU TÙNG
Theo nhandan.com.vn