Để mùa lễ hội năm 2018 diễn ra trang trọng, an toàn, tiết kiệm, văn minh, tôn vinh được các giá trị văn hóa truyền thống, ngành VH-TT&DL tỉnh tích cực phối hợp với các cấp ủy, chính quyền địa phương tăng cường công tác quản lý Nhà nước, xây dựng nếp sống văn minh trong tổ chức lễ hội.
Khai mạc Lễ hội Tây Thiên.
Theo thống kê, hàng năm, trên địa bàn tỉnh có hơn 500 lễ hội truyền thống với nhiều lễ hội tiêu biểu như: Chọi trâu Hải Lựu, Tây Thiên, đền Bắc Cung, Kéo song, Cướp phết… Mỗi dịp Xuân về là thời điểm các lễ hội diễn ra sôi nổi nhất (hơn 400 lễ hội được tổ chức vào mùa Xuân) bởi đây là thời gian nông nhàn, người nông dân được nghỉ ngơi sau những ngày tháng lao động vất vả, chuẩn bị bước vào một vụ mùa mới.
Lễ hội dân gian ở tỉnh chủ yếu gắn với lịch sử, công trạng của các vị thần (nhân thần và nhiên thần), thành hoàng được tôn thờ ở các làng xã. Nhân dân các làng xã và địa phương tổ chức lễ hội nhằm tri ân các vị anh hùng dân tộc, những người có công với đất nước, cũng là dịp để người dân vui chơi giải trí, giao lưu, gia tăng tính cộng đồng xã hội.
Những năm gần đây, công tác quản lý và tổ chức lễ hội luôn được các cấp ủy Đảng, chính quyền quan tâm chỉ đạo và đạt được những chuyển biến tích cực. Hầu hết các lễ hội trên địa bàn tỉnh đều thực hiện tốt các quy định của Nhà nước, hoạt động lễ hội ngày càng đi vào nền nếp, thực hiện theo đúng quy trình; nội dung lễ hội phong phú, đa dạng, thiết thực, phù hợp với đặc điểm của địa phương, phát huy truyền thống văn hóa, thực hiện nếp sống văn minh nơi thờ tự và lễ hội.
Hoạt động lễ hội đã được xã hội hóa rộng rãi, huy động được nguồn lực lớn từ nhân dân; nguồn tài trợ, cung tiến ngày càng tăng, nguồn thu qua công đức, lệ phí, dịch vụ phần lớn đã được sử dụng cho tôn tạo di tích, tổ chức lễ hội nhằm bảo tồn các phong tục, tập quán truyền thống và hoạt động phúc lợi công cộng. Phần lễ được tổ chức trang trọng, linh thiêng và thành kính; chương trình tham gia phần hội phong phú, hấp dẫn, bảo tồn có chọn lọc những phong tục tập quán tốt đẹp của dân tộc, góp phần giáo dục đạo lý "Uống nước nhớ nguồn"…
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh còn bộc lộ một số hạn chế như: Việc thắp hương, đặt tiền lễ nơi thờ tự chưa theo quy định; hàng quán, dịch vụ, trông giữ xe có nơi còn chưa gọn gàng; hiện tượng trò chơi mang tính cờ bạc trá hình chưa được xử lý triệt để; công tác vệ sinh môi trường ở một số lễ hội chưa tốt…
Điển hình như: Tại Lễ hội Đúc Bụt (xã Đồng Tĩnh, huyện Tam Dương), Lễ hội Cướp Phết (xã Bàn Giản, huyện Lập Thạch) vẫn để xảy ra tình trạng chen lấn, xô đẩy, tranh cướp quá đà gây phản cảm; việc rước kiệu không đúng lộ trình, vượt không gian lễ hội, gây mất trật tự an toàn giao thông tại Lễ hội Rước kiệu (xã Đại Đồng, huyện Vĩnh Tường); hiện tượng đốt nhiều vàng mã, xóc thẻ, đổi tiền lẻ ăn chênh lệch, đặt hòm công đức chưa phù hợp, hàng quán kinh doanh thiếu niêm yết giá, thu gom, dọn dẹp vệ sinh chưa kịp thời ở Lễ hội Tây Thiên (xã Đại Đình, huyện Tam Đảo) và Lễ hội Đền Bắc Cung (xã Tam Hồng, huyện Yên Lạc); công tác đảm bảo an toàn cho người tham gia lễ hội, vệ sinh an toàn thực phẩm, niêm yết giá, bố trí địa điểm trông giữ xe, phân luồng giao thông tại Lễ hội Chọi trâu (xã Hải Lựu, huyện Sông lô) chưa được đảm bảo…
Trước thực trạng trên, Sở VH-TT&DL đã tham mưu UBND tỉnh ban hành các văn bản tăng cường công tác quản lý và tổ chức lễ hội năm 2018. Theo đó, UBND tỉnh yêu cầu UBND các huyện, thành, thị chỉ đạo các xã, phường, thị trấn trên địa bàn tiếp tục quán triệt và thực hiện nghiêm các văn bản chỉ đạo của Trung ương, của tỉnh đối với công tác quản lý và tổ chức lễ hội; chỉ đạo Ban Tổ chức các lễ hội cam kết, có giải pháp khắc phục những hạn chế, đảm bảo việc thực hiện các quy định về nếp sống văn minh trong hoạt động lễ hội, không để xảy ra các hiện tượng phản cảm như: Tranh cướp lộc, mê tín dị đoạn, cờ bạc, cờ bạc trá hình, ăn xin, đổi tiền lẻ hưởng chênh lệch…
Đồng thời, xây dựng phương án đảm bảo an ninh trật tự, an toàn giao thông, phòng, chống cháy nổ, đảm bảo an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường; tăng cường quản lý và bảo vệ các di vật, cổ vật trong các di tích lịch sử; đặc biệt chú trọng đến phương án đảm bảo an toàn tính mạng cho người dân khi tham gia hoạt động lễ hội; chú trọng công tác tuyên truyền để người dân hiểu rõ những giá trị văn hóa, truyền thống tốt đẹp của lễ hội, nâng cao nhận thức, ý thức của người dân trong việc thực hiện các quy định khi tham gia lễ hội…
Đồng chí Quảng Đức Hạnh, Trưởng Phòng Nếp sống văn hóa và gia đình, Sở VH-TT&DL tỉnh cho biết: “Sở VH-TT&DL yêu cầu phòng Văn hóa - Thông tin các huyện, thành, thị chủ động tham mưu UBND huyện, thành, thị về các giải pháp tăng cường công tác quản lý lễ hội trên địa bàn; phối hợp với các ban, ngành chức năng địa phương tổ chức các đoàn thanh, kiểm tra theo kế hoạch và đột xuất theo dõi, đôn đốc, kiểm tra, giám sát tình hình hoạt động lễ hội trên địa bàn; ngăn chặn và xử lý nghiêm các biểu hiện tiêu cực, lợi dụng lễ hội để hoạt động mê tín dị đoan, thu lợi bất chính và các biểu hiện không lành mạnh khác trong dịp lễ hội.
Đồng thời, cử cán bộ phụ trách cùng các thành viên trong Ban Tổ chức các lễ hội chịu trách nhiệm kiểm tra từ khâu kịch bản, các hoạt động phần lễ, phần hội đến công tác tuyên truyền, cổ động trực quan; hướng dẫn nhân dân đặt tiền lễ đúng nơi quy định; bố trí, sắp xếp các hàng quán, dịch vụ, nơi trông giữ phương tiện giao thông gọn gàng, thuận tiện cho nhân dân, tránh gây ùn tắc, mất an ninh trật tự.
Với các lễ hội lớn trên các địa phương, khi tổ chức lễ hội phải có báo cáo chi tiết về thời gian, quy mô và cách thức tổ chức lễ hội, đặc biệt là những nội dung chi tiết của phần lễ và phần hội. Các nghi lễ, nghi thức trong lễ hội phải được tiến hành trang trọng trên cơ sở bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp, loại bỏ hoặc thay thế những tập tục không còn phù hợp.
Phần hội phải đảm bảo vui tươi, lành mạnh, đa dạng về hình thức, phù hợp với quy mô, tính chất, đặc điểm của lễ hội; khuyến khích tổ chức các hoạt động văn hóa, văn nghệ dân gian truyền thống".
ST