FDI hiện là bộ phận quan trọng của ngành gỗ. Tuy nhiên một số hoạt động đầu tư trong thời gian qua ẩn chứa rủi ro lớn, đặc biệt là tình trạng đầu tư “núp bóng”...
Ảnh minh hoạ (Ảnh: Bùi Văn Lanh/TTXVN)
Trong ngành gỗ, nhóm doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài (FDI) hiện đã trở thành một hợp phần quan trọng không thể tách rời. Tuy nhiên, tình trạng đầu tư “núp bóng” vẫn hiện hữu, gây ra nhiều rủi ro thương mại, nếu không kịp thời ngăn chặn sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sự phát triển của toàn ngành.
Nhiều lo ngại
Theo báo cáo của Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, tính đến hết năm 2020, ngành gỗ nhận được 63 dự án mới với tổng vốn đầu tư đăng ký là gần 327,7 triệu USD, 52 lượt tăng vốn (193,6 triệu USD), 122 lượt góp vốn mua cổ phần, với giá trị góp vốn đạt 244,8 triệu USD. So với số liệu của các năm trước, những con số này cho thấy ngành gỗ sẽ tiếp tục là một địa chỉ tích cực về thu hút FDI.
Báo cáo này cho thấy xuất khẩu của các doanh nghiệp gỗ khối FDI năm 2020 tiếp tục thể hiện tính vượt trội so với khối các doanh nghiệp gỗ nội địa. Khối này có 653 doanh nghiệp FDI trực tiếp tham gia xuất khẩu, chiếm 18% trong tổng số doanh nghiệp xuất khẩu, với kim ngạch đạt 6 tỷ USD, chiếm 51% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả ngành.
So sánh với con số 2.676 doanh nghiệp và 5,9 tỷ USD về kim ngạch xuất khẩu của khối doanh nghiệp gỗ nội địa thì các doanh nghiệp gỗ FDI đã vượt xa về quy mô xuất khẩu. Sự vượt trội này là do sự khác biệt về quy mô sản xuất, trình độ công nghệ, quy mô vốn đầu tư và cách tiếp cận thị trường.
Theo ông Tô Xuân Phúc - Chuyên gia Tổ chức Forest Trends: Với những thống kê được ghi nhận, FDI hiện là bộ phận quan trọng và không thể tách rời của ngành gỗ. Tuy nhiên một số hoạt động đầu tư FDI ẩn chứa rủi ro lớn đặc biệt là tình trạng đầu tư "chui,” đầu tư “núp bóng.” Điều này đã và đang làm tổn hại tới toàn ngành.
Ông Đỗ Xuân Lập - Chủ tịch Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam phân tích tình trạng đầu tư chui ở Việt Nam có thể diễn ra dưới nhiều hình thức. Đó là các thương nhân nước ngoài đến một công ty tại Việt Nam thuê lại nhà máy, ký hợp đồng dưới dạng nhân viên kỹ thuật. Các nhà đầu tư này bỏ tiền ra để tổ chức sản xuất, nhập các mặt hàng gỗ đang bị áp thuế bán phá giá của Mỹ từ nước ngoài vận chuyển về Việt Nam. Sau đó hoàn thiện các công đoạn cuối cùng để lấy xuất xứ Việt Nam rồi xuất khẩu sang Mỹ nhằm né thuế.
Một dạng đầu tư núp bóng khác đó là các công ty nước ngoài vào đầu tư sản xuất tại Việt Nam nhưng không thuê nhà xưởng, nhân viên... Họ để người Việt đứng tên công ty của người Việt, hoạt động sản xuất của công ty Việt và kho tàng, bến bãi của Việt Nam.
Phó Chủ tịch Hiệp hội Chế biến gỗ tỉnh Bình Dương – Nguyễn Liêm lo ngại tình hình đầu tư núp bóng, đầu tư chui đang diễn ra khá nghiêm trọng nhưng để xử lý được rất khó.
Thực tế, một số hoạt động đầu tư FDI trong các dự án mới, dự án tăng vốn mua cổ phần… tập trung vào các mặt hàng như gỗ dán, tủ bếp, ghế sofa và bộ phận của ghế sofa. Đây là các mặt hàng chứa đựng các yếu tố rủi ro về lẩn tránh thuế nhập khẩu từ Mỹ.
Hiện tại Mỹ là thị trường xuất khẩu quan trọng nhất cho ngành gỗ Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu gỗ vào thị trường này năm 2020 lên tới trên 60% trong tổng kim ngạch xuất khẩu của các doanh nghiệp trong cả nước. Điều này có nghĩa rằng biến động từ thị trường này sẽ có tác động đến toàn ngành, ảnh hưởng đến các mục tiêu mà ngành đặt ra.
Kiểm soát các dự án đầu tư FDI
Nhận biết được tính nghiêm trọng của tình trạng đầu tư “chui,”“núp bóng,” các cơ quan chức năng của Việt Nam đã và đang nỗ lực kiểm soát tình hình và đưa ra các biện pháp giảm rủi ro.
Theo ông Lê Triệu Dũng - Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại, bộ Công thương: Cục đã lưu ý các hiệp hội, doanh nghiệp và thông báo với các cơ quan chức năng để tăng cường công tác kiểm tra, giám sát về xuất xứ và sau thông quan. Qua đó nhằm ngăn chặn các hành vi gian lận, lợi dụng Việt Nam để xuất khẩu hàng hóa của quốc gia khác.
Cục này cũng đề nghị các doanh nghiệp không tham gia, tiếp tay cho các hành vi gian lận xuất xứ, chuyển tải bất hợp pháp.
Về phía Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, ông Đỗ Xuân Lập cho biết hiện hiệp hội đang xây dựng bộ tiêu chuẩn cho gỗ nhập khẩu về Việt Nam để gửi cho các cơ quan quản lý Nhà nước. Đơn vị này cũng kiến nghị với Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Văn phòng Chính phủ thành lập nhóm công tác, phối hợp với địa phương để giải quyết tình trạng này.
Tháng 2/2021, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã gửi văn bản tới Uỷ ban nhân dân các tỉnh, thành nhằm kêu gọi kiểm soát chặt chẽ đối với các hành vi chống gian lận xuất xứ đối với các sản phẩm gỗ. Văn bản đề nghị chính quyền các tỉnh thành kiểm tra các dự án đầu tư FDI để giảm rủi ro trong gian lận xuất xứ, ưu tiên lựa chọn các dự án có tính vượt trội về công nghệ, tham vấn với các hiệp hội gỗ về các dự án đầu tư, xem xét kỹ các dự án đầu tư sản xuất các mặt hàng có yếu tố rủi ro gian lận.
Các chuyên gia nhận định để thực hiện hiệu quả kêu gọi này đòi hỏi các tỉnh cần có sự quan tâm thích đáng tới các hoạt động đầu tư FDI tại địa phương mình, thiết lập các cơ chế kiểm tra, giám sát, với sự tham gia của các bên liên quan.
Trong bối cảnh này, phối hợp với hiệp hội quốc gia và các hiệp hội địa phương, các doanh nghiệp nội địa cũng như các doanh nghiệp FDI làm ăn chân chính có vai trò then chốt để thực hiện hiệu quả việc kiểm tra giám sát, nhằm loại bỏ rủi ro về đầu tư chui vào ngành gỗ./.
Theo Lâm Phan (Vietnam+) – 14/4/2021
https://www.vietnamplus.vn/nganh-go-ngoi-tren-dong-lua-vi-doanh-nghiep-fdi-dau-tu-nup-bong/705729.vnp