Lễ cúng giao thừa còn có tên gọi là Lễ trừ tịch. Trừ tịch là giờ phút cuối cùng của năm cũ sắp bắt đầu qua năm mới. Và lễ trừ tịch mang ý nghĩa của lễ này là đem bỏ hết đi những điều xấu của năm cũ sắp qua để đón những điều tốt đẹp của năm mới sắp đến.
Giao thừa là phút giây thiêng liêng nhất vì đây là thời khắc trời đất, vũ trụ, không gian, thời gian giao hòa. Người xưa quan niệm: Mỗi năm Thiên đình lại thay toàn bộ quan quân trông nom công việc dưới hạ giới, đứng đầu là một ngài có vị trí như quan toàn quyền. Năm nào quan toàn quyền giỏi giang anh minh, liêm khiết thì hạ giới được nhờ như: được mùa, ít thiên tai, không có chiến tranh bệnh tật. Trái lại, gặp phải ông lười biếng, kém cỏi, tham lam... thì hạ giới chịu mọi thứ khổ. Và các cụ hình dung phút giao thừa là lúc bàn giao quan quân mới được cử thì ào ạt kéo xuống hạ giới tiếp quản thiên hạ.
Vào giờ phút ấy ngang trời quân đi, quân về tấp nập, vội vã (nhưng mắt trần ta không nhìn thấy được), thậm chí có quan quân còn chưa kịp ăn uống gì. Vì thế các gia đình đưa xôi gà bánh trái, hoa quả toàn đồ ăn nguội ra ngoài trời cúng với lòng thành tiễn đưa người nhà trời đã cai quản mình năm cũ và đón người nhà trời mới xuống làm nhiệm vụ cai quản hạ giới năm mới.
Vì việc bàn giao, tiếp quản công việc hết sức khẩn chương nên các vị không thể vào trong nhà, thậm chí chứng kiến lòng thành của chủ nhà. Vì vậy, đồ lễ không cần bày vẽ cầu kỳ, thậm chí chỉ cần chén rượu, nén hương thành tâm thành ý là được.
Sau khi cúng giao thừa xong, các gia chủ cũng khấn Thổ Công, tức là vị thần cai quản trong nhà. Lễ vật cũng tương tự như lễ cúng giao thừa.
Sau khi cúng giao thừa xong, các gia chủ cũng khấn Thổ Công-vị thần cai quản trong nhà bằng Lễ cúng Thổ Công với Lễ vật cũng tương tự như lễ cúng giao thừa. Sau khi làm lễ giao thừa, các cụ ta có những tục lệ riêng mà cho đến nay, từ thôn quê đến thành thị vẫn còn nhiều người thực hiện.
Tại chùa, đình, đền, Lễ giao thừa ở nhà xong, người ta kéo nhau đi lễ các đình, chùa, miếu, điện để cầu phúc, cầu may, để xin Phật, Thần phù hộ độ trì cho bản thân và gia đình và nhân dịp này người ta thường xin quẻ thẻ đầu năm.
Sau khi lễ cúng giao thừa được hoàn tất, lễ kén giờ và hướng xuất hành cũng được thực hiện để đúng giờ để gặp may mắn trong năm mới cùng một loạt các lễ nghi khác như hái lộc đầu năm tại các cửa đình, cửa đền với ngụ ý là "lấy lộc" của Trời đất Thần Phật ban cho.
Cành lộc này được mang về cắm trước bàn thờ cho đến khi tàn khô; Hay tục lễ hương lộc thay vì hái cành, hái lộc cây thì đến các đình, đền, chùa, miếu đốt một nắm hương, đứng khấn vái trước bàn thờ, rồi mang hương đó về cắm và bình hương bàn thờ nhà mình.
Một lễ tục nữa thường được người dân chú ý và chú trọng sau Lễ giao thừa là tục xông nhà. Thường chủ nhà chọn một người "dễ vía" trong gia đình ra đi từ trước giờ trừ tịch, rồi sau lễ trừ tịch thì xin hương lộc hoặc hái ở đình chùa mang về.
Nghi thức này nhằm mang lại cho gia đình mình, mang sự tốt đẹp quanh năm về cho gia đình. Nếu không có người nhà dễ vía người ta phải nhờ người khác tốt vía để sớm ngày mồng một đến xông nhà trước khi có khách tới chúc tết, để người này đem lại sự may mắn thuận lợi trong năm mới.
Sưu tầm