Cuộc sống hiện đại với những dịch vụ sẵn có, tiện ích đã góp phần giảm bớt nhiều lo toan, công việc cho mọi gia đình trong dịp Tết Nguyên đán từ các dịch vụ dọn dẹp, trang trí nhà cửa đến các món ăn truyền thống đều có sẵn… Tiện thì có tiện, nhưng những dịch vụ này phần nào đã làm chúng ta xa dần, vô tình lãng quên đi những giá trị truyền thống của dịp Tết cổ truyền…
Việc duy trì gói bánh chưng ở các gia đình tại thành phố vào ngày Tết góp phần lưu giữ nét đẹp truyền thống của dân tộc.
Nếu như ngày xưa, việc chuẩn bị các món ăn, thực phẩm cho ngày Tết cần nhiều thời gian,còn ngày nay, chỉ cần ra chợ, đi siêu thị là những món ăn truyền thống đã có mặt đầy đủ trong căn bếp của mọi nhà. Chẳng mấy ai bỏ hàng tiếng đồng hồ để làm mứt kẹo, giò chả, bánh chưng… nữa.
Cuộc sống vừa bận rộn, lại vừa sẵn tiện ích, đã vô tình làm phai mờ đi những hương vị của Tết cổ truyền. Bác Bùi Thị Thanh, xã Đại Đồng (Vĩnh Tường) cho biết: “Đã nhiều năm nay, nhà tôi không gói bánh chưng nữa. Cứ gần Tết thì mua đôi cặp để thắp hương. Dù là nhà nông, nhưng cuối năm công việc bận rộn, con cái lại đi làm, nên không có người làm. Với lại bánh chưng giờ mua lúc nào chẳng có, lúc nào thích ăn thì mua là được, ở chợ bán quanh năm mà, đâu cần phải Tết mới có”.
Chị Nguyễn Thị Hương, phường Khai Quang (thành phố Vĩnh Yên), công chức tại một ngân hàng cho biết: “Cả 2 vợ chồng tôi đều là nhân viên ngân hàng, càng cuối năm công việc càng bận rộn, có năm 28, 29 tháng Chạp mới có thời gian đi sắm Tết thì thời gian đâu mà gói bánh chưng. Hơn nữa, nhà cửa lại chật chội, không có chỗ mà nấu.
Chỉ có con gái tôi đang học đại học, được nghỉ Tết sớm, năm nào rảnh thì 2 mẹ con làm ít mứt để bày mời khách mấy ngày Tết. Thực ra, nghĩ cũng thương bọn trẻ con, vì trước kia cứ đêm trước giao thừa là cả nhà ngồi quây quần trông nồi bánh. Bây giờ, tôi có hỏi con trai (năm nay đã học lớp 4) là bánh chưng được làm như thế nào, cháu có thể kể vanh vách nhưng lại chưa được sờ vào lá dong, lá giềng bao giờ…”.
Với những người cao tuổi, không chỉ là hương vị, là giá trị của Tết, những món ăn cổ truyền còn là những hoài niệm về một thời khó khăn đã qua. Ông Nguyễn Trọng Thi, phường Hội Hợp (thành phố Vĩnh Yên) năm nay đã 76 tuổi. Ông Thi rất thành thạo trong việc làm những món bánh, mứt, kẹo, trong đó có gói bánh chưng.
Ông Thi chia sẻ: “Hồi nhỏ, cứ mỗi dịp Tết và chỉ đến dịp Tết, mặc dù không có điều kiện dư dả, nhưng bố tôi sẽ cố gắng làm đủ các món bánh, mứt, kẹo để đón Tết. Dù mỗi món chỉ có một ít, nhưng cũng đủ để mấy anh, chị em chúng tôi biết, hiểu và trân trọng những món ăn truyền thống của dân tộc trong dịp Tết cổ truyền. Bây giờ có điều kiện hơn, những món ăn như thế có thể mua ăn hàng ngày, Tết đến cũng chỉ cần chạy ra chợ hay siêu thị mua là sẵn có nhưng hương vị của chúng cũng vì thế mà dần nhạt nhẽo...
Bởi vậy, 4-5 năm gần đây, cứ đến 27, 28 tháng Chạp là tôi lại gọi con cháu tề tựu đông đủ để cả gia đình gói bánh chưng. Một, hai năm đầu, mấy đứa con tôi còn thấy phiền vì bày ra nhiều thứ; nhưng thấy sự háo hức và vui vẻ của bọn trẻ con, chúng cũng dần vui vẻ nhập cuộc. Để làm thành được nồi bánh chưng, ai trong nhà cũng có phần việc, đàn ông, thanh niên thì rửa lá, giã riềng, chẻ lạt, chuẩn bị củi lửa, nhận nhiệm vụ trông bếp; phụ nữ thì vo gạo, thái thịt, làm đỗ; trẻ con thì lau lá, làm chân “sai vặt”…
Riêng việc gói bánh, trước đây, chỉ có tôi và vợ làm được thì nay, các thành viên trong nhà đều biết gói bánh, không chỉ các con mà các cháu cũng có thể làm được. Dù không thành thục như bố, như ông, nhưng ai cũng đã biết làm. Không chỉ đơn thuần là nấu món bánh truyền thống cho dịp Tết, nồi bánh chưng ngày Tết còn là “sợi dây” gắn kết cả gia đình”.
Không chỉ có những người cao tuổi, những người con xa quê cũng luôn đau đáu nhớ về những giá trị truyền thống của dân tộc. Gia đình chị Đỗ Thị Hoa Lý định cư tại Kiev (Ucraina) đã lâu, mỗi năm, cứ đến gần Tết Nguyên đán là chị lại nhờ người thân ở Việt Nam gửi nguyên liệu hoặc đi tìm tại các cửa hàng, chợ Việt Nam ở nước bạn để làm các món ăn trong dịp Tết.
Nhà ở chung cư, không có điều kiện để gói, luộc bánh chưng nhưng gia đình chị năm nào cũng làm đủ các món, từ một vài món bánh, kẹo đơn giản như chè lam, kẹo lạc, mứt dừa, mứt quất tới các món phức tạp hơn như dưa hành, giò thủ, giò lụa…
Chị Lý chia sẻ: “Mỗi lần làm các món này là một lần vất vả ngay từ khâu tìm mua nguyên liệu. Loại nào cũng khó kiếm, mà nếu có thì giá cả cũng đắt đỏ. Thế nhưng bỏ không làm thì không đành. Với mình, đó chỉ là những món ăn. Nhưng với con cái, đó chính là sợi dây gắn kết chúng với đất nước, với truyền thống dân tộc.
Từ khi biết làm đến giờ, con mình thích thú với các món này lắm, chúng bảo mấy món này vừa ngon lại vừa “độc”, mang đến lớp khoe và mời các bạn cùng lớp, đứa nào cũng thích, cũng “hâm mộ” vì con có nhiều món lạ, ngon đến thế. Năm tới, tôi sẽ cố gắng sắp xếp đưa 2 đứa về Việt Nam để chúng được trực tiếp gói bánh chưng – món khoái khẩu ngày Tết của chúng”.
Không chỉ là đồ ăn, những món ăn truyền thống dịp Tết còn là hương vị truyền thống, là giá trị truyền thống. Và việc lưu giữ, truyền lại những giá trị ấy cho thế hệ trẻ, những thế hệ sau không phải là điều bắt buộc, nhưng rất cần và rất nên làm. Bởi những giá trị ấy chính là văn hóa của dân tộc.
ST