Không thể phủ nhận những tiện ích của mạng xã hội đã góp phần thay đổi cuộc sống, mang lại nhiều cơ hội cho xã hội, cộng đồng. Tuy nhiên, tình trạng một số cá nhân, tổ chức sử dụng các tiện ích này phục vụ các toan tính, mục đích xấu, đe dọa đến an toàn, trật tự xã hội, là điều không thể chấp nhận, đòi hỏi phải được kịp thời ngăn chặn.
Những ngày gần đây, một bộ phận cư dân mạng đang xôn xao chia sẻ một danh sách mang nội dung khá giật gân: “Bảng xếp hạng giang hồ Việt Nam”. Đáng chú ý, để có mặt trong bảng xếp hạng “máu mặt” nêu trên, bên cạnh việc chứng minh thành tích bất hảo đã được kiểm chứng qua tiền án, tiền sự liên quan hành vi gây rối trật tự công cộng, cố ý gây thương tích, hủy hoại tài sản, tàng trữ và sử dụng vũ khí trái phép,... còn có yêu cầu nhân vật phải tạo được ảnh hưởng trên các mạng xã hội như: Youtube, Facebook... Cá biệt, vài người trong bản danh sách trên còn sở hữu lượng người hâm mộ không thua kém nhiều ngôi sao giải trí nổi tiếng trong nước. Theo tuyên bố của Khá “Bảnh” - nhân vật có “số má” trong bảng xếp hạng giang hồ, chỉ tính riêng thu nhập từ trang facebook cá nhân cùng hai kênh Youtube của anh ta đã lên đến hàng trăm triệu đồng một tháng. Nhiều vi-đê-ô của Khá “Bảnh” đều thu hút hàng triệu lượt xem, hàng trăm lượt bình luận và chia sẻ của cộng đồng mạng. Trong đó, vi-đê-ô quay lại cảnh Khá “Bảnh” mãn hạn tù thu hút tới 12 triệu lượt xem. Thậm chí, bộ phim ngắn “Tình anh em” của người này còn đứng đầu danh sách thịnh hành trên Youtube trong một thời gian với 48 triệu lượt xem. Điều đáng nói, không chỉ riêng Khá “Bảnh” và một số nhân vật có mặt trong bản danh sách nêu trên, việc quay vi-đê-ô và livestream về các chủ đề bạo lực, tội phạm dường như đang trở thành việc hái ra tiền của một số thành phần bất hảo trong xã hội. Đối chiếu từ những nội dung được các cá nhân, tổ chức này thường xuyên đăng tải trên mạng xã hội, người xem không khỏi giật mình về các nội dung độc hại của chúng.
Tự nhận là “giang hồ 4.0” chỉ còn kiếm tiền lương thiện trên mạng xã hội nhưng qua những gì được thể hiện, có thể thấy bản chất côn đồ, lưu manh của số người này vẫn không hề thay đổi. Khác với những tội phạm “non kinh nghiệm”, các tổ chức, cá nhân nói trên không ngang nhiên ghi lại hành vi gây án của mình như vụ việc 10 thanh niên ngông cuồng cầm hung khí chặn ô-tô xin tiền và thách thức cảnh sát, xảy ra vào cuối năm 2017 để rồi kết cục phải nhận lấy những kết cục thích đáng. Thay vào đó, ngoài việc công khai “danh tiếng” tù tội và thành tích bất hảo (vốn là những thông tin mà cả xã hội đã biết) để thu hút sự chú ý của dư luận, họ tạo dựng danh tiếng cho mình dưới lớp vỏ doanh nghiệp “hỗ trợ tài chính”, mà thực chất là hành vi cho vay tín dụng đen. Thông qua Youtube, Facebook và gần đây là Zalo, các tổ chức “hỗ trợ tài chính” này vừa khẳng định “uy tín” của chúng, vừa đe dọa những con nợ không may rơi vào vòng xoáy tín dụng đen. Những người không có khả năng thanh toán lãi suất đã bị họ tìm đến tận gia đình, thản nhiên “livestream” trước cộng đồng mạng để dằn mặt, xúc phạm danh dự cá nhân và người thân.
Cùng với cho vay tín dụng đen, các nhóm người này còn lợi dụng mạng xã hội để quảng cáo các hình thức cờ bạc, từ công cụ hỗ trợ gian lận đến các phần mềm dự đoán. Đáng chú ý, tín dụng đen và cờ bạc chỉ là hai trong số nhiều chủ đề xấu khác mà các nhóm, các cá nhân giang hồ này hằng ngày truyền bá, nhằm tiêm nhiễm vào nhận thức của một bộ phận người theo dõi trên Youtube, Facebook. Thông qua mạng xã hội, các nhóm và cá nhân này cũng công khai giới thiệu nhiều công việc, dịch vụ khác mà họ bảo đảm cung cấp từ kinh doanh đa cấp, buôn bán hàng giả, hàng nhái đến bảo kê nhà hàng, khách sạn. Đó là chưa kể hiện tượng trong các nhóm kín (close group), nhóm riêng tư (private group) trên Facebook, một số nhóm, cá nhân đã và đang buôn bán, trao đổi những mặt hàng cấm và đặc biệt nguy hiểm như ma túy, tiền giả, hay vũ khí quân dụng.
Trên thực tế, sự lan truyền cũng như những tác động tiêu cực từ các thông tin, phát ngôn, hình ảnh chứa yếu tố bạo lực, liên quan các chủ đề tội phạm, xã hội đen, giang hồ đối với một bộ phận xã hội, vốn từ lâu đã là một hiện tượng gây nhức nhối trong bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. Các năm gần đây những nguy cơ đó đang có chiều hướng lan rộng do được một số mạng xã hội tiếp tay. Bởi lẽ, nội dung của dòng “nhạc tù”, phim, tiểu phẩm “xã hội đen” trên mạng xã hội chỉ nhằm cổ súy lối sống lầm lạc, bao biện hành vi phạm tội của các thành phần bất hảo, đổ lỗi cho các nguyên nhân khách quan, không nhìn thẳng vào sự thật là tội ác nảy sinh từ sai lầm của chính họ, từ lối sống bất chấp luật pháp, chuẩn mực xã hội. Thay vì khuyên nhủ những thân phận lầm lỡ tái hòa nhập với xã hội, làm lại cuộc đời, những bộ phim, bài hát được đưa lên mạng xã hội cho thấy những cá nhân này tiếp tục nhìn nhận cuộc đời một cách lệch lạc, bi quan. Với một bộ phận cư dân mạng còn trẻ, nhất là người trong độ tuổi vị thành niên, những bộ phim, bài hát ấy chẳng khác nào liều thuốc độc, ban đầu chỉ là để thỏa mãn sự tò mò, khách lạ, nhưng lâu dần sẽ là nguy cơ bị dẫn dắt, kích động sa vào con đường lầm lạc. Tính chất độc hại, xấu xa và tiêu cực của các sản phẩm này được minh chứng, thể hiện rất cụ thể qua hiện tượng thanh, thiếu niên phạm tội do tác động từ phim ảnh bạo lực đang có chiều hướng gia tăng tại Việt Nam và trên thế giới. Cũng từ lý do ấy, giới tội phạm đang ngày càng quan tâm tới vai trò, ảnh hưởng của truyền thông với mục đích, hành vi, hành xử xấu của họ. Với nhiều đối tượng xấu, mạng xã hội là nơi tạo ra cơ hội béo bở giúp tiếp cận nạn nhân, thu nạp đệ tử, phô trương thanh thế, nhưng lại không cần mất nhiều thời gian, tiền bạc, vật lực. Thậm chí, đã có người trong số này còn cộng tác với một số ca sĩ, nghệ sĩ cùng thực hiện các dự án phim, sản phẩm âm nhạc ca ngợi cuộc đời lưu manh, giang hồ, tù tội... Ở chiều ngược lại, với một bộ phận khán thính giả vốn bị tiêm nhiễm bởi các sản phẩm bạo lực, đồi trụy lại nảy sinh nhu cầu trò chuyện, giao lưu trực tiếp với những cá nhân, tội phạm bất hảo cụ thể như để được hiện thực hóa giấc mơ phi nhân tính. Đã có một số người công khai bày tỏ nguyện vọng được “các anh chị lớn” thu nạp, thành đệ tử, tay sai trong các băng nhóm, tổ chức xã hội đen.
Hiện tượng băng đảng tội phạm sử dụng mạng xã hội để thực hiện các hành vi xấu là vấn nạn chung mà Việt Nam và nhiều quốc gia trên thế giới đang phải đối mặt. Trong bài viết “Các ý kiến chuyên môn về mối liên quan giữa truyền thông xã hội với hành vi bạo lực của giới trẻ” đăng trên tờ Guardian (Người bảo vệ) ngày 2-4-2018, Tiến sĩ S. Harding (S.Ha-đinh) - giảng viên cao cấp về tội phạm học của Trường đại học Middlesex cho biết: “Chúng tôi đã bắt đầu cảnh báo về việc các băng đảng sử dụng phương tiện truyền thông xã hội từ bốn năm trước. Kể từ đó, mỗi năm số lượng băng đảng dùng mạng xã hội lại tăng lên gấp đôi. Thật khó để ước tính một số liệu cụ thể song tất cả các băng đảng mà tôi biết đều hiện diện trên mạng xã hội. Nhiều người trẻ tuổi hoàn toàn bị đắm chìm trong mạng xã hội”. Tương tự, tờ US News (Tin tức nước Mỹ) thì khẳng định: “Facebook, Twitter, Instagram và nhiều mạng xã hội khác đang làm thay đổi hoàn toàn văn hóa băng đảng ở Chicago (…). Theo số liệu từ Ủy ban Tội phạm Chicago, dùng mạng xã hội để hăm dọa kẻ thù và buôn bán ma túy là sự thay đổi lớn nhất trong phương thức hoạt động của các nhóm tội phạm trong 10 năm qua”.
Ở nước ta, vẫn chưa có thống kê cụ thể về số lượng các băng đảng, tổ chức tội phạm sử dụng mạng xã hội. Nhưng căn cứ vào số lượng người theo dõi, chia sẻ vi-đê-ô hình ảnh của các băng đảng xã hội đen trên mạng xã hội đã lên đến hàng triệu lượt thì có cơ sở để hết sức cảnh giác cũng như có biện pháp ngăn chặn hiệu quả mức độ nguy hiểm và khó lường của chúng. Với sự hiện diện công khai của các thành phần bất hảo trên mạng xã hội, thách thức đặt ra với các cơ quan chức năng, đặc biệt là các cơ quan cảnh sát là vô cùng lớn. Các tập đoàn hoạt động trong lĩnh vực này như Facebook, Youtube, Twitter cũng trực tiếp liên đới trách nhiệm, bởi sự lỏng lẻo trong quản lý nội dung đăng tải, chia sẻ trên các mạng xã hội là nguyên nhân chính dẫn đến việc giới tội phạm đang làm mưa làm gió trong “thế giới ảo”. Hiện nay, trong nhiều trường hợp, các công cụ, bộ lọc của Facebook, Youtube, Instagram và nhiều mạng xã hội phổ thông khác đang có vẻ lạc hậu, không theo kịp sự ranh ma của giới tội phạm. Bộ phận xử lý sai phạm của các mạng xã hội này dường như nhiều khi còn làm ngơ, bỏ qua các thông báo, cảnh báo của người dùng về hoạt động của những cá nhân, tổ chức tội phạm. Cùng với những yếu kém này, việc nhiều thanh niên, đặc biệt là trẻ vị thành niên tự do sử dụng internet mà không có sự giám sát của cha mẹ, người thân đã khiến cho mức độ nguy hiểm và ảnh hưởng của giới tội phạm trên mạng xã hội càng khó lường...
Thực tế, cũng như nhiều phương tiện, công nghệ khoa học kỹ thuật khác, mạng xã hội được tạo ra nhằm mục đích cung cấp các tiện ích, cải thiện chất lượng cuộc sống của con người. Nhưng khi các phương tiện này bị các đối tượng tội phạm lợi dụng thì cần phải có biện pháp ngăn chặn kịp thời. Điều đó đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của cơ quan chức năng, trách nhiệm của các mạng xã hội, sự quan tâm của gia đình, sự thận trọng tỉnh táo của mỗi cá nhân khi tiếp xúc các nội dung đăng tải trên mạng xã hội.
Theo QUANG MINH/nhandan.com.vn