Số liệu, kết quả quan trắc môi trường được đánh giá là đầu vào quan trọng phục vụ cho công tác kiểm soát ô nhiễm, quản lý và bảo vệ môi trường, dự báo ô nhiễm môi trường cũng như đề xuất các biện pháp, chính sách, chiến lược phòng ngừa, cải thiện và giảm thiểu tình trạng ô nhiễm và suy thoái môi trường. Hệ thống quan trắc môi trường được vận hành đúng quy định sẽ đánh giá được diễn biến chất lượng môi trường, các tác động môi trường trong quá trình triển khai các dự án đầu tư, từ đó kịp thời cảnh báo những vấn đề phát sinh có thể gây ô nhiễm môi trường, giúp cấp quản lý đưa ra giải pháp khắc phục.
Để thực hiện quản lý môi trường hiệu quả, công tác giám sát, quan trắc thường xuyên, liên tục chất lượng môi trường đóng một vai trò hết sức quan trọng. Tại tỉnh ta, công tác này được Trung tâm quan trắc môi trường trực thuộc SởTN&MT đảm nhiệm. Với lực lượng cán bộ và trang thiết bị cơ bản đáp ứng yêu cầu thực tế. Trung tâm quan trắc môi trường của tỉnh đã cơ bản đáp ứng yêu cầu đánh giá hiện trạng, xu hướng diễn biến môi trường ở các khu vực, các vùng cũng như tác động từ hoạt động của các ngành kinh tế – xã hội đến môi trường. Các điểm quan trắc phân bố trên địa bàn tỉnh, tập trung chủ yếu vào các điểm nóng về môi trường như các đô thị lớn, khu công nghiệp, các vùng sinh thái nhạy cảm về môi trường. Hoạt động quan trắc thường xuyên các thành phần môi trường không khí, nước mặt, môi trường đất, chất thải rắn, và môi trường lao động đã từng bước đi vào nề nếp.
Hiện nay, Trung tâm Quan trắc Tài nguyên và Môi trường đã có phòng thí nghiệm đạt tiêu chuẩn ISO/IEC 17025:2005. Đây là tiêu chuẩn về hệ thống quản lý chất lượng áp dụng chuyên biệt cho phòng thí nghiệm do Bộ Khoa học và Công nghệ cấp. Đồng thời, là đơn vị được Bộ Tài nguyên & Môi trường cấp Giấy chứng nhận đủ điều kiện hoạt động dịch vụ quan trắc môi trường theo quy định tại Nghị định số 127/2014/NĐ-CP ngày 31/12/2014 của Chính phủ. Đây chính là cơ sở, tiền đề để Trung tâm hoàn thành ở mức cao nhất nhiệm vụ được giao.
Trong quá trình hoạt động, Trung tâm Quan trắc Tài nguyên và Môi trường đã thực hiện tốt công tác quan trắc, hoàn thành theo kế hoạch đề ra với các chương trình quan trắc chất lượng môi trường nước, không khí, đất đai… Quá trình thực hiện, đơn vị luôn bảo đảm về tiến độ thời gian và chất lượng công việc, góp phần giúp cơ quan chức năng có cơ sở khoa học để kết luận các vấn đề quan trọng, nhất là trong việc thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm liên quan đến lĩnh vực môi trường. Theo chân các cán bộ quan trắc môi trường kiểm tra lấy mẫu nước mặt tại khu công nghiệp huyện Bình Xuyên, chúng tôi mới hiểu rõ được vai trò của công tác quan trắc môi trường. Từ một mẫu nước lấy ngoài thực địa, khi trở về phòng thí nghiệm để phân tích sẽ cho ra rất nhiều chỉ số, từ những chỉ số như trên sẽ cho kết quả nguồn nước có bị ô nhiễm hay không, hoặc nếu bị ô nhiễm thì sẽ biết được mức độ ô nhiễm như thế nào, từ đó sẽ giúp các cơ quan quản lý có biện pháp giải quyết kịp thời.
Hiện nay, Trung tâm quan trắc môi trường tỉnh có đội ngũ viên chức và lao động trẻ, có trình độ, năng lực cùng hệ thống trang thiết bị hiện đại, đồng bộ nên Trung tâmcó thể bám sát mọi yêu cầu của hoạt động chuyên môn. Xác định nhiệm vụ trọng tâm là phục vụ công tác quản lý Nhà nước về môi trường nên từ khi thành lập đến nay, Trung tâm đã tham mưu xây dựng và tổ chức thực hiện tốt chương trình quan trắc chất lượng môi trường hàng năm của tỉnh. Hoạt động quan trắc được tiến hành từ 2-3 đợt/năm. Các hợp đồng dịch vụ được duy trì, bảo đảm công việc thường xuyên cho cán bộ, nhân viên.Với vai trò của mình, thời gian qua, cán bộ Trung tâm còn tham gia phối hợp với các cơ quan chức năng thực hiện giám định kỹ thuật các hoạt động thanh, kiểm tra, phát hiện các vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh. Thực hiện trợ giúp kỹ thuật, cung cấp thông tin cho các tổ chức, cá nhân, cộng đồng dân cư phản biện, giám sát xã hội với các chương trình, dự án, đề án có nội dung hoạt động liên quan đến yếu tố môi trường cần bảo vệ và phát triển bền vững.Trên cơ sở đó, mạng lưới quan trắc do Trung tâm quản lý được mở rộng, nâng cao về cả số lượng và tần suất, kịp thời nắm bắt, dự báo được diễn biến môi trường trên địa bàn tỉnh. Hàng năm, Trung tâm đã thực hiện quan trắc môi trường cho khoảng 30 cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ; tư vấn lập báo cáo đánh giá tác động môi trường, đề án bảo vệ môi trường chi tiết cho nhiều dự án. Phòng thí nghiệm của Trung tâm đã tiếp nhận, phân tích được khoảng 500 mẫu thí nghiệm mỗi năm. Nhờ đó, cung cấp kịp thời, chính xác các thông tin để xây dựng báo cáo hiện trạng môi trường cho nhiều đơn vị.
Để nâng cao chất lượng, hiệu quả quan trắc môi trường, Trung tâm xác định phải luôn chủ động, linh hoạt trong phương thức hoạt động. Cụ thể là kiện toàn cơ cấu tổ chức, đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ trẻ để họ trưởng thành qua các năm công tác, đáp ứng tốt hơn với nhiệm vụ được giao. Mặt khác, Trung tâm cũng sẽ tiếp tục đầu tư trang thiết bị quan trắc và mở rộng các phương pháp lấy mẫu, phân tích trong phòng thí nghiệm trên tất cả các lĩnh vực đất, nước, không khí.
Ngoài các trạm quan trắc môi trường cố định, Trung tâm quan trắc môi trường còn được trang bị các thiết bị đo những thông số ngoài hiện trường cho kết quả nhanh, chính xác, kịp thời như thiết bị đo khí độc, khí thải công nghiệp, khí cháy, máy sắc ký ion hiện trường, phân tích kim loại nặng hiện trường, các thiết bị xách tay phân tích các thông số lý học, hoá học và sinh học môi trường như nhiệt độ, độ pH, độ mặn.
Để tăng hiệu quả hoạt động trong quá trình CNH-HĐH, đặc biệt là nâng cao năng lực cạnh tranh của đơn vị trong hoạt động tư vấn, dịch vụ, thời gian tới Trung tâm tiếp tục xây dựng dữ liệu môi trường, tham gia sâu vào các chương trình, dự án môi trường của tỉnh và phối hợp với các tổ chức khoa học – công nghệ. Khai thác phần mềm quản lý dữ liệu quan trắc môi trường để phục vụ công tác bảo vệ môi trường trên địa bàn tỉnh ngày một hiệu quả./.
Lê Dũng