Ẩm thực của dân tộc Thái rất phong phú, đa dạng. Để làm nên những món ăn đậm chất văn hóa Thái phải kể đến các món chấm, trong đó có chéo cá - một món chấm được làm từ cá rất thơm ngon.
Để làm được món chéo cá ngon, thì việc lựa chọn cá và cách chế biến là rất quan trọng. Nguyên liệu làm món chéo cá gồm cá chép, cá rô hoặc cá trắm to nhưng ngon nhất là làm từ cá chép to, làm từ cá to sẽ có nhiều thịt, cùng với gia vị như tỏi, ớt, muối, mì chính, rau mùi, rau mùi tàu rửa sạch. Bà con thường bắt cá ở sông, hồ hoặc cá nuôi ở ao hồ, lồng bè.
Cá to sau khi mổ moi hết phần ruột ra ngoài đem rửa sạch để vào chậu, rắc muối trắng lên toàn thân con cá, rồi lấy nẹp tre kẹp lại đem ra nướng trên than củi. Để làm được món chéo cá ngon thì khi nướng cá không để lửa to, không để cá quá khô.
"Để làm được món chéo cá ngon, công đoạn nướng cá cũng rất quan trọng, khi nướng không để lửa to, cá sẽ bị khô, mất đi vị ngọt của cá. Nếu nướng nhỏ lửa thì thịt cá sẽ còn nhiều nước, khi giã chéo thịt cá bện lại ăn cũng không ngon. Khi nướng thấy cá vàng ươm là được” - bà Lò Thị Hoàn, ở bản Lầu, phường Chiềng Lề, thành phố Sơn La, tỉnh Sơn La cho biết.
Tiếp đó, mák khén (tiêu rừng theo cách gọi của bà con), ớt cũng được đem nướng lên than để khi giã chéo ăn sẽ có vị thơm hơn. Làm món chéo cá đặc biệt không thể thiếu mák khén. Cá sau khi nướng chín, bà con chỉ gỡ lấy phần thịt bỏ phần da, rồi đem trộn với phần gia vị rồi giã đều. Sau khi giã trộn với gia vị là ăn được ngay.
Ở nhiều nơi, bà con cũng om chín quả trám xanh, sau đó giã trộn cùng cá và gia vị cũng tạo nên món chéo cá có hương vị rất đặc biệt. Về chuẩn bị gia vị, bà Lò Thị Hoàn cho biết thêm: “Rau mùi, rau mùi tàu phải rửa sạch để khô ráo nước, sau đó thái nhỏ trộn với một ít muối lượng vừa đủ. Tỏi, ớt, mắc kén, gia vị sau khi chuẩn bị xong cho vào giã nát để trộn với thịt cá”.
Ngày xưa cá không có sẵn như bây giờ. Mỗi khi đánh bắt được con cá ở sông hoặc tháo ao, bà con người Thái thường làm chẳm chéo cá để ăn, hoặc làm đãi khách khi có khách đến thăm nhà. Ngày nay cá có sẵn, khi gia đình có cỗ bà con người Thái thường làm món chẳm chéo cá. Món chấm này có thể ăn kèm với xôi, rau củ quả luộc đều được. Đặc biệt, chéo cá ăn kèm với quả sung, quả cà, lá chát rất hợp.
“Lần đầu tiên tôi được ăn món chéo cá rất ngon. Ăn ghém với quả sung, quả cà sẽ thêm vị bùi ngậy rất lạ. Được thưởng thức nhiều món ăn của bà con người Thái làm từ cá như cá giảng, cá pỉnh tộp, cá chua, cá mẳm, tôi thấy mỗi món ăn điều có hương vịa riêng. Đặc biệt là món chéo cá ăn rất ngon” - anh Nguyễn Hữu Thanh, Quê ở Hưng Yên, lên sinh sống ở Sơn La đã nói lên cảm nhận của mình như vậy khi được ăn món chéo cá.
Tết đến xuân về, sự góp mặt của món chéo cá sẽ làm cho mâm cơm ngày Tết của đồng bào thêm hương vị, thêm đủ đầy./.
Theo Lường Huyền/VOV-Tây Bắc
https://baoxuan.vov.vn/cam-nang-tet/cheo-ca-mon-cham-tu-ca-rat-thom-ngon-cua-dong-bao-thai-784094.vov