Tây thiên là một quần thể di tích Lịch sử - Văn hoá nổi tiếng, bao gồm hệ thống các đình chùa có giá trị văn hoá và khảo cổ. Bên cạnh những ngôi đền nổi tiếng như đền Thượng, đền Thõng, đền Mẫu Sinh thì Tây Thiên còn có đền Cậu, đền Cô đầy bí ẩn và linh thiêng. 

Đền Tranh còn có tên gọi là đền Bắc Cung thượng ở xã Trung Nguyên, huyện Yên Lạc. Đền nằm trong tứ cung thờ Đức Thánh Tản Viên, 4 cung đó là: Bắc Cung, Tây Cung, Nam Cung, Đông Cung. Bắc Cung là phía Bắc, Đền Tranh còn gọi là Bắc Cung thượng vì ở địa phận xã Tam Hồng, huyện Yên Lạc có đền Thính cũng thờ Đức thánh Tản Viên được gọi là Đền Bắc Cung.

Đền thờ Trạng nguyên Phạm Công Bình - Vị Trạng nguyên đầu tiên của tỉnh Vĩnh Phúc.

Đền Thượng Tây Thiên, một di tích quan trọng trong hệ thống di tích thờ Quốc mẫu Tây Thiên Lăng Thị Tiêu, thuộc thời đại Hùng Vương. Đền Thượng toạ lạc tại vị trí có độ cao khoảng 800m so với mặt nước biển trên núi Thạch Bàn, dãy Tam Đảo thuộc sơn phận xã Đại Đình, huyện Tam Đảo.

Làng Tuân Lộ, tổng Tuân Lộ, huyện Bạch Hạc, phủ Vĩnh Tường (xã Tuân Chính ngày nay) còn được biết đến với tên gọi nôm na rất đỗi gần gũi là Dùa hay kẻ Dùa (ngày nay quen gọi là Rùa). Vùng đất này nổi tiếng gần xa bởi món đậu phụ được làm thủ công theo cách thức chỉ riêng đây mới có nên tên gọi gắn luôn với tên làng là đậu Rùa. Theo sách “Vĩnh Tường phủ Dư địa chí” được viết vào đời vua Đồng Khánh (1886) thì ở đây có chợ Vòng lớn thứ hai trong phủ Vĩnh Tường sau chợ Thổ Tang, chứng tỏ Tuân Lộ khi xưa đã là vùng quê trù phú, cư dân sinh sống tập chung, đông đúc, kế truyền nhau qua bao thế hệ. Chính vì vậy, giống bao làng xã có bề dày lịch sử không thể thiếu các điểm sinh hoạt văn hóa, tâm linh cho cộng đồng, làng Tuân Lộ cũng có các công trình kiến trúc truyền thống để phục vụ nhu cầu đó của người dân địa phương là: đình Tuân Lộ, miếu Tuân Lộ và chùa Hoa Dương.

Là ngôi chùa của tổng Tuân Lộ xưa nên còn gọi là chùa Tuân Lộ, nay thuộc thôn Thượng, xã Tuân Chính, cách huyện lỵ huyện Vĩnh Tường khoảng 2km về phía Tây.

Đình có kiến trúc hình chữ Nhị. Theo ngọc phả và những di vật còn lại thì đình Bảo Đức có niên đại xây dựng cách đây hơn 200 năm. 

Đình Mộ Đạo còn gọi là đình Kếu thuộc thôn Mộ Đạo, xã Đạo Đức, nằm trên vị thế ven làng Kếu, địa thế cao; đình quay về hướng Đông, cách đường quốc lộ 2B hơn 500m, cách thị xã Phúc Yên 5km; mọi con đường vào đây đều thuận lợi. 

Theo những người dân trong vùng, đền thờ Bà Chúa Thượng Ngàn có từ đầu thế kỷ 20, vào thời điểm mà người Pháp khám phá và biến Tam Đảo trở thành nơi nghỉ mát lý tưởng.  

Cụm di tích thờ Nữ tướng Lê Ngọc Trinh (có tài liệu ghi là Lê Ngọc Chinh) thuộc xã Lũng Hòa – Một xã lớn nằm ở phía Bắc của huyện Vĩnh Tường. Lũng Hòa được hình thành trên cơ sở hai làng cổ trước đây là làng Lũng Ngoại và làng Hòa Loan của Tổng Đồng Phú, huyện Bạch Hạc, phủ Tam Đới, trấn Sơn Tây, đến thời Nguyễn lại thuộc về tổng Mộ Chu, phủ Vĩnh Tường. Thông qua các cuộc khai quật khảo cổ học, Lũng Hòa được biết đến là địa bàn cư trú của người Việt cổ thuộc thời kỳ văn hóa Phùng Nguyên.