Sơn La là miền đất phía Tây của tổ Quốc. Ngay từ khi giành quyền tự chủ, các vương triều phong kiến nước ta đã rất chú ý đến quan ải Việt – Lào. Di tích lịch sử văn bia “Quế Lâm ngự chế” là nơi ghi dấu chiến công của vị Vua trẻ hùng tài, đại lược Lê Thái Tông đã hai lần lên miền sơn cước dẹp quân phản loạn giữ bình yên cho bờ cõi giang sơn. Trên đường về Vua cùng quân sỹ nghỉ chân tại động La ( địa phương còn gọi là hang Thẩm Ké, hang trai già ). Thấy nơi đây cảnh đẹp, tâm hồn phấn chấn nhà vua đã cảm hứng ứng tác bài thơ mang nhan đề : “Quế Lâm ngự chế” khắc lên vách đá thẳng đứng trên cửa động bằng chữ Hán và tạm dịch:
“Nghĩ đến người xa đêm khổ tâm
Thổ tù sao lại dám quên thân?
Thế gian đã có anh hùng chúa
Thiên hạ ai tha kẻ nghịch thần
Đường xá khó khăn đừng cậy hiểm
Hang cùng đã ấm áp hơi xuân
Yên được dân lành nhơ nhớp hết
Dân xa được hưởng tấm lòng nhân”
Vào hang, du khách sẽ cảm thấy nhẹ nhàng bởi khí hậu mát mẻ, hang thoáng rộng. Trần hang là những nhũ đá rủ xuống, những vỉa đá vôi mà khi gõ vào sẽ phát ra âm thanh trầm ấm.
Từ cửa hang đi theo hướng tay phải chừng 200m, du khách sẽ tới Đền Vua Lê Thái Tông. Ngôi đền được phát hiện năm 1965 và được bộ Văn hoá thông tin xếp hạng quốc gia năm 1994, được khởi công xây dựng vào tháng 9/2001 và khánh thành vào ngày 22/1/2003 để ghi nhớ công đức của Vua Lê Thái Tông. Đền được xây dựng trên diện tích 800m2 bao gồm cổng tam quan, sân đền, nhà tả hữu mạc, tòa đại bái và hậu cung.
Đến với di tích Quế Lâm ngự chế để thắp một nén nhang mà tưởng nhớ tới công đức của nhà Vua và quân sỹ của ông; Du khách sẽ cảm thấy lòng mình trở nên ấm áp, thanh thản vì đã gửi gắm một chút tâm tư, tưởng nhớ tới vị Vua hùng tài của dân tộc đã dẫn quân dẹn yên vùng Sơn cước cách đây hơn 600 năm về trước.
ST