Việt Nam có hệ sinh thái với các cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, sự phong phú và đa dạng của rừng, rạn san hô, thảm cỏ biển, các vùng đất ngập nước và các loài động, thực vật, đã đóng góp rất lớn cho ngành du lịch. Tuy nhiên, để nâng cao nhận thức về sự quan trọng của đa dạng sinh học (ÐDSH) đối với ngành du lịch, việc bảo tồn và sử dụng dịch vụ hệ sinh thái ở nước ta một cách bền vững đang là vấn đề đặt ra.
Việt Nam có tổng diện tích tự nhiên trên đất liền là hơn 329 nghìn km2, trong đó 75% diện tích là đồi núi. Vùng biển có bờ biển dài khoảng 3.260 km, với vùng đặc quyền kinh tế khoảng một triệu km2 gồm hàng nghìn đảo lớn nhỏ ven biển. Với sự đa dạng về địa hình, kiểu đất, cảnh quan và khí hậu đã tạo nên tính ÐDSH vô cùng phong phú và đặc sắc.
Phó Cục trưởng Bảo tồn ÐDSH (Tổng cục Môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường) Hoàng Thị Thanh Nhàn cho biết: Các hệ sinh thái với các cảnh quan thiên nhiên kỳ vĩ, sự phong phú và đa dạng của rừng, rạn san hô, thảm cỏ biển, các vùng đất ngập nước, các loài động, thực vật... đang mang lại các dịch vụ về văn hóa, là nền tảng cho du lịch bền vững. Ngược lại, các hoạt động du lịch bền vững góp phần gìn giữ, bảo tồn các giá trị hệ sinh thái, giúp bảo vệ môi trường sống của con người, bảo đảm sự hài hòa về môi trường sống cho các loài động, thực vật. Ðồng thời, du lịch bền vững cũng giúp phát triển kinh tế, cung cấp những lợi ích kinh tế - xã hội, dịch vụ cho cộng đồng địa phương, cung cấp công ăn việc làm và góp phần xóa đói, giảm nghèo.
Phát triển du lịch bền vững giúp khai thác nguồn tài nguyên một cách khoa học, nâng cao ý thức giữ gìn, bảo tồn ÐDSH và môi trường. Hiện nay đã có hơn 30% các khu bảo tồn thiên nhiên có quy hoạch và triển khai du lịch sinh thái. Thí dụ như tại Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, hằng năm đã thu hút được gần 800 nghìn lượt du khách đến tham quan du lịch, đóng góp cho ngân sách nhà nước được khoảng 2,2 triệu USD/năm. Qua việc phát triển du lịch tạo sinh kế cho người dân trong khu vực bằng việc người dân tham gia các hoạt động phục vụ du lịch, phục vụ du khách, giảm được áp lực từ khai thác lâm sản, săn bắt động vật…, qua đó góp phần bảo vệ các khu bảo tồn thiên nhiên.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy hiện nay hoạt động du lịch dựa vào thiên nhiên ở nước ta đã và đang gây áp lực lên ÐDSH do sự phát triển nhanh chóng ở một số khu vực, dẫn đến vượt quá sức chịu tải của môi trường, như việc thay đổi mục đích sử dụng đất gây suy giảm diện tích rừng, chia cắt sinh cảnh, phá hủy các rạn san hô,…; tình trạng ô nhiễm môi trường, phát triển cơ sở hạ tầng phục vụ du lịch… ảnh hưởng đến các loài động, thực vật, làm mất môi trường sống cũng như làm suy giảm các giá trị ÐDSH. Nói cách khác sự hỗ trợ của du lịch sinh thái, du lịch dựa vào thiên nhiên cho công tác bảo tồn ÐDSH còn nhiều hạn chế. Ngoài ra, các hành vi khai thác, săn bắt, buôn bán, tiêu thụ trái phép động vật hoang dã, nguy cấp vẫn đang diễn ra hằng ngày…
Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết: Hiện nay ở Việt Nam có hơn 180 khu bảo tồn thiên nhiên và 63 vùng chim quan trọng (IBA). Ðây là nguồn tài nguyên quan trọng để phát triển du lịch sinh thái. Theo thống kê của Viện Nghiên cứu phát triển du lịch (Tổng cục Du lịch), các vườn quốc gia và khu bảo tồn tại Việt Nam thu hút hơn 30% lượng khách du lịch hằng năm. Tuy nhiên, cần nâng cao nhận thức về đóng góp quan trọng của ÐDSH đối với ngành du lịch và phát triển bền vững; huy động sự tham gia của tất cả các bên liên quan, đưa du lịch trở thành chất xúc tác cho sự thay đổi tích cực trong việc bảo tồn và sử dụng dịch vụ hệ sinh thái. Do vậy, bên cạnh việc tiếp tục hoàn thiện các chính sách, pháp luật, xây dựng năng lực để bảo tồn ÐDSH; phát triển du lịch dựa vào thiên nhiên cần chú trọng đến các ưu tiên bảo tồn, vai trò của cộng đồng bản địa, góp phần phát triển bền vững đất nước.
Tăng cường chia sẻ kinh nghiệm và thực hiện các mô hình phát triển du lịch sinh thái, các mô hình hợp tác công - tư để thực hiện hài hòa mục tiêu bảo tồn ÐDSH gắn với phát triển du lịch; thúc đẩy sự tham gia của tất cả các bên liên quan vào các hoạt động bảo tồn và sử dụng bền vững ÐDSH để thực hiện thành công các cam kết quốc tế và mục tiêu quốc gia về bảo tồn ÐDSH. Ðồng thời, huy động sự tham gia của cộng đồng vào các hoạt động bảo tồn và sử dụng bền vững ÐDSH, phát triển các mô hình du lịch sinh thái, du lịch bền vững dựa vào thiên nhiên tại Việt Nam…
Theo KHÁNH HUY/nhandan.com.vn