Vĩnh Yên là vùng đất được hình thành rất sớm trong lịch sử mở cõi dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Là vùng đất mang khát vọng an lạc, thanh bình trường tồn trong tâm thức của cư dân miền trung du. Ngày 29/12/1899, tỉnh Vĩnh Yên được thành lập, cái tên Vĩnh Yên chính thức được ra đời, mở ra thời kỳ phát triển của đô thị trung tâm tỉnh lỵ. Trải qua 122 năm hình thành và phát triển, Vĩnh Yên giờ đã trở thành đô thị loại 2, và là trung tâm văn hóa, chính trị, kinh tế của tỉnh - một thành phố xanh, thông minh, hiện đại.
Ngay từ khi tái lập tỉnh năm 1997, Vĩnh Phúc xác định phải đẩy nhanh nhịp độ phát triển kinh tế, nhất là phát triển công nghiệp. Là trung tâm kinh tế, văn hóa, chính trị của tỉnh, thành phố Vĩnh Yên gánh trên vai sứ mệnh quan trọng góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ mà tỉnh đã đề ra. Dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh, thành phố Vĩnh Yên đã xây dựng chiến lược, lấy phát triển công nghiệp, dịch vụ làm nền tảng, tạo đà cho sự phát triển của thành phố. Với cách ứng xử trọng thị và tầm nhìn chiến lược, Vĩnh Yên luôn đồng hành cùng các doanh nghiệp trên địa bàn, thường xuyên cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thực hiện nhiều chính sách ưu đãi mà tỉnh Vĩnh Phúc đã ban hành nhằm thu hút đầu tư vào lĩnh vực công nghiệp. Do vậy, số doanh nghiệp trên địa bàn thành phố đã phát triển vượt bậc về số lượng và quy mô. Năm 1997 chỉ có 5 doanh nghiệp đóng trên địa bàn thành phố thì đến nay đã có gần 20.000 doanh nghiệp.
Vĩnh Yên phấn đấu trở thành đô thị thông minh-xanh-sạch-đẹp.
Những năm gần đây, sự hình thành và phát triển các tuyến hành lang kinh tế quốc tế và quốc gia liên quan đến Vĩnh Phúc đã đưa thành phố Vĩnh Yên xích gần hơn với các trung tâm kinh tế, công nghiệp và những thành phố lớn của đất nước. Nắm vững lợi thế và thời cơ mới, thành phố đã vượt qua nhiều khó khăn, nỗ lực phấn đấu, đẩy mạnh các phong trào thi đua, xây dựng chính quyền vững mạnh từ đó đạt được nhiều thành tích quan trọng và toàn diện trên tất cả các lĩnh vực. Giai đoạn 2015-2020, tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm đạt 17,3%/năm, cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, đúng hướng: Công nghiệp - xây dựng 83,8%, dịch vụ 15,8%, nông nghiệp 0,4%; Thu ngân sách đạt 10,5%. Năm 2021, mặc dù chịu ảnh hưởng của dịch bệnh, tốc độ tăng trưởng đạt 11,6%, trong đó dịch vụ tăng 3,1%, công nghiệp tăng 12,8% và nông nghiệp tăng 0,4%. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, công nghiệp xây dựng chiếm 85,88%; dịch vụ chiếm 13,66%; nông nghiệp chiếm 0,46%.
Song song với thúc đẩy phát triển công nghiệp, thành phố Vĩnh Yên tập trung thực hiện mục tiêu: phát triển kinh tế gắn với đô thị xanh và bền vững trong tương lai. Để đáp ứng nhu cầu phát triển của một thành phố năng động, hiện đại, công tác quy hoạch được thành phố thực hiện một cách khoa học và đồng bộ. Thành phố đã chủ động xây dựng từ quy hoạch chung đến quy hoạch chi tiết, làm cơ sở cho việc triển khai các dự án đầu tư hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội cho khung đô thị thành phố. Trong đó ưu tiên xây dựng và phát triển cơ sở hạ tầng đô thị theo hướng đồng bộ, hiện đại phù hợp với thực tế từng giai đoạn và xu thế phát triển chung của cả tỉnh, xây dựng các tuyến phố có kiến trúc hiện đại, văn minh, đáp ứng đầy đủ yêu cầu phát triển của một thành phố dịch vụ, du lịch. Chỉ trong giai đoạn 2015-2020, thành phố đã thực hiện đầu tư mới trên các lĩnh vực với tổng số 137 dự án mới với tổng số vốn đầu tư đạt gần 1.300 tỷ đồng. Đến nay, Vĩnh Yên đã hình thành rõ nét một diện mạo mới của đô thị năng động, hiện đại, văn minh, phù hợp với xu thế hội nhập và phát triển.
Trên hành trình xây dựng thành phố năng động, hiện đại, nhiều khu đô thị được quy hoạch và hình thành. Tại các khu đô thị, không gian sống hài hòa với hạ tầng đô thị, hạ tầng giao thông cũng được chú trọng. Với 28 khu đô thị đã và đang xây dựng, không gian sống xanh, hiện đại được các chủ đầu tư quan tâm đúng mức. Các khu đô thị này hứa hẹn sẽ mang lại một diện mạo tươi trẻ, hiện đại cho thành phố, đưa thành phố Vĩnh Yên tiến gần đến các tiêu chí của đô thị loại I, xứng đáng với vị thế là trung tâm kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh Vĩnh Phúc.
Theo Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế xã hội thành phố Vĩnh Yên đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030, Vĩnh Yên sẽ là đô thị lõi với tiêu chí xanh, sạch, đẹp gắn với tăng trưởng bền vững. Do đó, Vĩnh Yên tập trung chỉnh trang đô thị, tăng diện tích cây xanh, công viên, mang lại diện mạo tươi đẹp cho thành phố. Nhiều công viên, khu vui chơi giải trí được cải tạo, trồng thêm cây xanh. Hiện nay, thành phố đã đạt 10m2 diện tích cây xanh bình quân trên đầu người. Thành phố cũng đang đẩy nhanh tiến độ bồi thường giải phóng mặt bằng để sớm đưa Công viên vui chơi giải trí thành phố Vĩnh Yên vào sử dụng, phục vụ đời sống tinh thần cho người dân cũng như tạo thêm những không gian xanh cho thành phố.
Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Vĩnh Yên lần thứ 21 nhiệm kỳ 2020-2025 đề ra mục tiêu đến năm 2030, Vĩnh Yên hoàn thiện các tiêu chí đô thị loại I, cơ bản trở thành đô thị xanh và từng bước xây dựng thành phố thông minh. Để hiện thực hóa mục tiêu xây dựng thành phố Vĩnh Yên hướng đến đô thị xanh, thông minh, đáng sống, Vĩnh Yên xác định phát triển đô thị theo 3 hướng đột phá chiến lược là: Phát triển mô hình đô thị xanh, hướng đến thành phố thông minh; tiếp tục hoàn thiện các tiêu chí của đô thị loại I và phát huy tốt vai trò trung tâm tỉnh lỵ, đô thị lõi của thành phố Vĩnh Phúc trong tương lai.
Qua mỗi giai đoạn lịch sử, kinh tế - xã hội của thành phố Vĩnh Yên lại có những bước phát triển vượt bậc, thu nhập bình quân đầu người đạt 221 triệu đồng; đời sống vật chất và tinh thần của người dân được nâng cao, an sinh xã hội được quan tâm đúng mức. Văn hóa, y tế, giáo dục được chăm lo phát triển. thực hiện hiệu quả Nghị quyết 03 của thành ủy về nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo của thành phố đáp ứng yêu cầu đổi mới, cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học, nguồn kinh phí đầu tư cho giáo dục và đào tạo hàng năm đều tăng, chiếm từ 30-40% ngân sách thành phố;100% các trường học trên địa bàn đạt chuẩn quốc gia. Hệ thống mạng lưới y tế từ thành phố đến cơ sở tiếp tục được tăng cường cả về cơ sở vật chất trang thiết bị và đội ngũ cán bộ, đảm bảo 20 bác sỹ/ 1 vạn dân; 9/9 xã, phường của thành phố đã đạt và duy trì tiêu chí Quốc gia về y tế xã.
Trải qua 122 năm xây dựng và phát triển, với những dấu ấn, thành quả quan trọng, Vĩnh Yên đang vươn tới khát vọng trở thành một thành phố hiện đại, đáng sống. Phát huy truyền thống tự lực tự cường, năng động, sáng tạo đổi mới của các cán bộ, đảng viên và Nhân dân trên địa bàn thành phố, cùng với sức trẻ, thành phố Vĩnh Yên đã và đang đóng góp tích cực làm cho Vĩnh Phúc trở thành một trong những tỉnh giàu có nhất miền Bắc nước ta như lời Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn trong lần Người về thăm Vĩnh Phúc năm 1963./.
Hà Giang