Anh hùng, liệt sỹ Nguyễn Viết Xuân sinh năm 1934, trong một gia đình nông dân nghèo tại xã Ngũ Kiên - huyện Vĩnh Tường - một vùng quê có truyền thống yêu nước, chống giặc ngoại xâm. Năm 1949 khi giặc Pháp tạm chiếm Vĩnh Phúc, anh tham gia du kích xã, rồi xung phong đi bộ đội, năm 1952, anh trở thành trinh sát đại đội pháo cao xạ, làm nhiệm vụ trên chiến trường Điện Biên Phủ với tinh thần chiến đấu anh dũng.
Trong trận đánh địch ngày 18 tháng 11 năm 1964, Mỹ đã huy động nhiều tốp máy bay đánh phá ác liệt vùng Cha Lo thuộc miền Tây tỉnh Quảng Bình. Trận địa pháo của ta đánh trả quyết liệt, một chiếc trong tốp bay của địch trúng đạn bốc cháy, nhưng một chiếc khác đã phóng một loạt tên lửa về phía khẩu đội 3. Bất chấp nguy hiểm, Nguyễn Viết Xuân lao ra khỏi công sự, đứng bên khẩu đội 3 và hô lớn: “Nhằm thẳng quân thù, bắn!”; rồi bị thương nặng, gãy nát đùi bên phải. Nguyễn Viết Xuân đã thản nhiên bảo y tá cắt nốt phần thịt dính vào chân, bỏ chân đi cho đỡ vướng, vẫn tỉnh táo chỉ huy cuộc chiến đấu cho đến lúc anh dũng hy sinh. Giữa làn bom đạn địch, tiếng hô dõng dạc của anh vang trên trận địa đã trở thành khẩu hiệu khích lệ mạnh mẽ tinh thần quyết chiến, quyết thắng của toàn đơn vị và trên khắp các chiến trường đánh Mỹ. Ngày 1 tháng 1 năm 1967, Nguyễn Viết Xuân đã được Nhà nước truy tặng danh hiệu “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân”.
Đường Nguyễn Viết Xuân thuộc địa bàn Phường Đống Đa - thành phố Vĩnh Yên, có tổng chiều dài gần 1 km, nằm song song với đoạn đường sắt Vĩnh Yên đi Lào Cai và Vĩnh Yên đi Hà Nội. Đây là một trong số những con đường nằm ở vị trí rất đẹp và thơ mộng của trung tâm thành phố. Điểm đầu tiếp giáp với đường Kim Ngọc, đi qua một góc chợ Vĩnh Yên, giao cắt với đường Ngô Quyền và đường ra ga Vĩnh Yên, điểm cuối tiếp giáp với Cầu Vượt Vĩnh Yên.
Hiện nay, trên đường Nguyễn Viết Xuân có gần 200 hộ, với trên 600 nhân khẩu đang sinh sống và là tuyến phố buôn bán khá sầm uất. Hầu hết các hộ kinh doanh trên con đường này đều sống, gắn bó với nghề từ khi những con đường, tuyến phố ở Vĩnh Yên còn chưa được đặt tên cho đến tận bây giờ.
Dạo bước trên con đường Nguyễn Viết Xuân, không khó để chúng ta có thể bắt gặp hàng trăm, hàng nghìn thứ ngành, nghề, mặt hàng các loại được bày bán phục vụ nhu cầu mua sắm của nhân dân và du khách xa gần.
Với những người con đang sinh sống, làm ăn trên con phố mang tên người anh hùng liệt sỹ Nguyễn Viết Xuân, họ luôn tự hào, kiêu hãnh và coi đây là động lực để cùng nhau đoàn kết xây dựng phát triển kinh tế, đóng góp cho sự giàu mạnh của thành phố Vĩnh Yên, xứng đáng với những hi sinh xương máu của các bậc tiền nhân.
Đi trên đường Nguyễn Viết Xuân hôm nay, chứng kiến những đổi thay từng ngày, những diện mạo mới trên thành phố Vĩnh Yên anh hùng, chúng tôi không khỏi bồi hồi, xúc động. Lịch sử đã sang trang nhưng những câu chuyện lịch sử về các vị danh nhân, về những chiến công của họ trong các giai đoạn của lịch sử dân tộc sẽ mãi là những tấm gương sáng để các thế hệ trẻ Vĩnh Phúc nói riêng và cả nước nói chung học tập và noi theo trong công cuộc bảo vệ Tổ quốc hôm nay và mai sau.
Vũ Anh