Những ngày tháng 10 có ý nghĩa thật đặc biệt với Đảng bộ tỉnh Vĩnh Phúc. Cách đây tròn 90 năm, Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh đã được thành lập - Chi bộ đồn điền Tam Lộng ở xã Hương Sơn, huyện Bình Xuyên. Nhà truyền thống của xã còn lưu lại nhiều hiện vật, hình ảnh về sự ra đời của Chi bộ.
Ngược dòng thời gian về năm 1933, trong bối cảnh thế giới ở giai đoạn khủng hoảng kinh tế trầm trọng, nước Pháp chịu tác động nặng nề. Để bù vào thiếu hụt kinh tế ở chính quốc, thực dân Pháp ra sức cướp đoạt ruộng đất, lập đồn điền, bóc lột người dân thuộc địa bằng sưu cao, thuế nặng. Cùng lúc này, các phong trào đấu tranh cách mạng trong nước tạm lắng do sự khủng bố, đàn áp tàn bạo của thực dân và tay sai địa chủ phong kiến. Tỉnh Vĩnh Yên khi đó có đến 70% diện tích ruộng đất do người Pháp, địa chủ người Hoa và địa chủ người Việt cai quản, trong đó nổi lên là đồn điền Tam Lộng do địa chủ Đỗ Đình Tiến cai quản, rộng tới hơn 1.000 ha, bao gồm nhiều làng, ấp thuộc xã Hương Sơn, huyện Bình Xuyên và các vùng lân cận. Ở đây có hàng nghìn tá điền, chủ yếu là người dân địa phương và một phần là người dân ở tỉnh Nam Định phiêu dạt đến. Trong đồn điền, người dân, tá điền bị bóc lột đến xương tủy bằng đủ thứ tô thuế.
Trong bối cảnh đó, tháng 6/1933, đồng chí Lê Đình Tuyển - cán bộ của Đảng đã đến đồn điền Tam Lộng hoạt động. Sau 4 tháng thâm nhập quần chúng, tuyên truyền, bồi dưỡng cán bộ cốt cán, kết nạp hội viên, tổ chức nông hội, tự vệ, thanh niên, phụ nữ được thành lập; các lớp học chữ quốc ngữ được gây dựng, đồng chí Lê Đình Tuyển đã chọn một số hội viên hăng hái nhất để bồi dưỡng và kết nạp Đảng.
Giữa tháng 10/1933, tại khu Bãi Sậy, ngã ba sông Cầu Bòn thuộc ấp Tam Lộng, đồng chí Lê Đình Tuyển đã triệu tập các đảng viên mới kết nạp đến họp và tuyên bố thành lập chi bộ Đảng. Chi bộ đồn điền Tam Lộng trở thành chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh Vĩnh Phúc. Chi bộ có 6 đảng viên, gồm các đồng chí: Lê Đình Tuyển, Trần Văn Nhiên (tức Trần Quang Sơn), Nguyễn Văn Dung, Nguyễn Như Tính (tức Nguyễn Như Mai), Đỗ Văn Cửa (tức Ba Cửa) và đồng chí Tư. Nhân dân, tá điền đang trong cảnh bị áp bức, bóc lột cùng cực, có Chi bộ Đảng lãnh đạo, họ như “nắng hạn gặp mưa rào”, nhanh chóng giác ngộ, nhiệt tình giúp đỡ, phát triển cơ sở cách mạng. Chi bộ thường xuyên bồi dưỡng hội viên nông hội và bà con nông dân tá điền, lãnh đạo các tổ nông hội vận động nông dân đấu tranh đòi các chủ đồn điền và trưởng ấp giảm tô phụ, giảm mức đóng góp, biếu xén, bớt phu phen tạp dịch, như cuộc đấu tranh của Nhân dân 2 ấp Chân Sơn và Tam Lộng; tẩy chay tri huyện Bình Xuyên đem lính về vơ vét, hà hiếp người dân. Các cuộc đấu tranh đều giành thắng lợi, tuy mới ở mức nhỏ nhưng đã tạo tinh thần phấn khởi, niềm tin tưởng vào Đảng và sự lãnh đạo của Chi bộ trong nông dân khắp đồn điền.
Tháng 4/1934, do chủ quan và thiếu kinh nghiệm trong hoạt động bí mật, sơ hở, Chi bộ và các tổ chức quần chúng trong đồn điền tan vỡ, phong trào cách mạng tạm lắng xuống. Sự ra đời của chi bộ đồn điền Tam Lộng, chi bộ Đảng Cộng sản đầu tiên của tỉnh Vĩnh Phúc đánh dấu bước phát triển mới và sự trưởng thành của phong trào cách mạng ở Hương Sơn, cũng như của huyện Bình Xuyên và của cả tỉnh Vĩnh Yên, Phúc Yên khi đó. Tuy chỉ tồn tại trong một thời gian ngắn 6 tháng, nhưng chi bộ đồn điền Tam Lộng đã gây dựng và phát triển các cơ sở chính trị, các tổ chức quần chúng; bước đầu nông dân đã được tập dượt, rèn luyện trong đấu tranh cách mạng, dần trưởng thành để bước vào giai đoạn cách mạng phát triển cao hơn sau này. Hương Sơn đã xây dựng được đội ngũ cán bộ cốt cán, cơ sở cách mạng rộng lớn, vững chắc, được Xứ ủy Bắc Kỳ, Khu ủy Đ tin tưởng chọn làm chỗ dựa, làm an toàn khu. Nơi đây đã trở thành là nơi nuôi giấu an toàn nhiều cán bộ lãnh đạo cao cấp của Xứ ủy, Khu ủy trong nhiều năm.
Với những đóng góp to lớn trong các giai đoạn cách mạng của đất nước, năm 2001, Đảng bộ và Nhân dân xã Hương Sơn được đón nhận danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân thời kì chống thực dân Pháp. Trong suốt thời kì đổi mới của đất nước và đặc biệt từ khi tái lập tỉnh đến nay, Đàng bộ xã Hương Sơn luôn đạt danh hiệu Đảng bộ vững mạnh, trong đó nhiều giai đoạn đạt Đảng bộ trong sạch, vững mạnh tiêu biểu. Năm 2021, Nhân dân và cán bộ xã được UBND tỉnh tặng cờ Đơn vị dẫn đầu phong trào thi đua của tỉnh.
Thôn Tam Lộng hôm nay đã tràn đầy nhựa sống với hệ thống cơ sở hạ tầng khang trang và đời sống người dân không ngừng được nâng cao. Đặc biệt, Chi bộ thôn đã phát huy sức mạnh đoàn kết của cán bộ, đảng viên và Nhân dân trong phát triển kinh tế, văn hóa, tạo nên sức mạnh đồng lòng trong thực hiện thắng lợi các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước và địa phương.
Là nơi ra đời Chi bộ Đảng đầu tiên của Vĩnh Phúc, Hương Sơn là địa chỉ đỏ cách mạng của tỉnh. Nhiều nhà trường, các thế hệ thầy, cô giáo và học sinh đã về đây thể hiện đạo lí uống nước nhớ nguồn, tưởng nhớ, tri ân những thế hệ cha ông đã anh dũng đấu tranh cho đất nước đi đến ngày độc lập, tự do, hòa bình.
Tiếp nối truyền thống trên quê hương anh hùng cách mạng, các thế hệ cán bộ, đảng viên và Nhân dân Hương Sơn hôm nay đang ra sức thi đua phát triển kinh tế, nâng cao đời sống, thu nhập, đảm bảo an sinh xã hội của người dân. Năm 2014, Hương Sơn đạt xã Chuẩn Nông thôn mới. Đảng bộ và Nhân dân địa phương phấn đấu sớm xây dựng địa phương trở thành đô thị loại V.
Tự hào trên chặng đường 90 năm vẻ vang kể từ khi có Chi bộ Đảng đầu tiên của tỉnh được thành lập nơi đây, Đảng bộ và Nhân dân xã Hương Sơn đã và đang phát huy tinh thần đoàn kết, dân chủ, đổi mới, trí tuệ, tập trung khai thác tiềm năng, thế mạnh, làm nên những bước phát triển mới, đóng góp xứng đáng vào sự phát triển của tỉnh và đất nước.
Tuyết Minh